مدیریت دانش و سامانه های رایانه ای

مدیریت دانش و سامانه های رایانه ای

این کتاب گردآورد نه بخش پژوهشیِ مرجع در زمینة مدیریت دانش و سامانه‌های رایانه‌ای بوده و توسط پژوهشگرانی نوشته شده است که طی چند سال گذشته سهم چشمگیری در زمینة مدیریت دانش و سامانه‎های آن داشته­اند. هر مقاله به چگونگی پیشرفت دیدگاه‌های پژوهشی نسبت به موضوعی ویژه از مدیریت دانش در طول سال­های متمادی پرداخته و بدین­گونه ماهیت پویا و تکاملی فرضیه­های این حوزه را نمایان ساخته و رویداد­های مهم فکری در این زمینه را مستند نموده است.

در نمایش چگونگی تکامل تفکر درباره مدیریت دانش در یک بازة زمانی، هر بخش آشکار می­سازد که: چگونه پنداشت‎های نوپا به پذیرش همگانی می­رسند؛ چگونه در طول زمان معلوم می­شود که واقعیت­های ظاهراً هویدا دارای ریزه‎کاری‎ها و ابعاد بیشتری هستند؛ چطور شیوه­های نوین پژوهش مدیریت دانش برگرفته از کاستی‎های شیوه‎های دیگرند؛ و در پایان، چقدر اهداف از پیش­تعیین­شدة مدیریت دانش و به دنبال آن سامانه‎های مدیریتی در طول زمان تغییر کرده است.

پیرامون نقش سامانه­های مدیریت دانش در سازمان­ها نیز می‌توان گفت که راه­اندازی موفقیت­آمیز چنین سامانه­هایی چالش­های فراوانی را برای فعالان این عرصه به همراه داشته است. آن‌ها در آغاز رویکردی «بساز تا بیایند» نسبت به کاربرد این سامانه­ها داشتند ولی اندکی بعد دریافتند که عوامل موفقیت سامانه­های مدیریت دانش با عوامل مربوط به سامانه­های اطلاعاتیِ رایج متفاوت است. پژوهش درباره سامانه­های اطلاعاتی رایج بیشتر بر شناخت عواملی متمرکز بوده است که تأیید کاربران و به دنبال آن استفاده از فناوری اطلاعات را به همراه داشته است؛ در حالی‎ که سامانه­های مدیریت دانش مستلزم این هستند که کاربرانشان نه­تنها این سامانه­ها را، همچون سامانه­های اطلاعاتی رایج، به طور مؤثر به‎ کار گیرند، بلکه با مبنای دانشیِ چنین سامانه­هایی نیز در ارتباط باشند و به دنبال آن نقشی فعال در ساخت محتوای این سامانه­ها ایفا کنند. مقالات این کتاب به تشریح نقش­های متغیر مدیریت دانش و سامانه­های آن در سازمان­ها پرداخته‌اند و یارای توضیح شالوده­های نظری جهت راه‎اندازیِ موفقیت­آمیزِ چنین سامانه­هایی هستند.

کتاب از دو بخش تشکيل شده است. بخش اول در مورد نقش سامانه‌های مدیریت دانش در سازمان‌ها بحث مي‌نمايد. اين فصل پنج فصل اول کتاب را پوشش داده است. در فصل نخست با عنوان «آماده­سازی دانش در یک دنیای یو – گی - اوه!» یونگجین یو می‎گوید که مفهوم‎سازی‎های نخستین برای مدیریت دانش نتوانست طرح­ها و فکرهای نوینی جهت مدیریت در عرصه «فراصنعتی» دانش - که وی با اشاره به بازی کارتی رایج میان کودکان، آن را عرصه یو – گی - اوه می‎نامد - ارائه دهد. در نتیجه، آغازگران مدیریت دانش آن قدر زنده نماندند تا شاهد ایجاد سازمان­هایی باشند که در آن‌ها دانش جاری پشتیبان ایجاد راهکارهای نوین و نوظهور است.

راه‎اندازی موفقیت‎آمیز مدیریت دانش باید به طور مؤثری با چالش‎های آن بر پایة قاعدة طراحی تعامل در ارتباط باشد. در فصل دوم با عنوان «تأثیر ارتباطات رایانه­ای بر انتقال دانش و شکل سازمانی» دیوید جی. شوارتس و داو تئنی، تکامل و پیوندهای گردشیِ ارتباطات رایانه­ای، انتقال دانش و شکل سازمانی را بررسی نموده‎اند. این بخش اشاره دارد به کاربردی بودن این سخن چرچیل که: «ما محیط پیرامون خود را می­سازیم؛ سپس محیط پیرامون ما را می­سازد». این گفته دربارۀ‎ چگونگی تغییر رَویه تکاملی انتقال دانش، استمرار ایجاد تغییرات ساختاری در سامانه‎های مدیریت دانش و اثر راه­اندازی این سامانه­ها در محیط­های سازمانی صدق می‎کند.

در فصل سوم با عنوان «حرکت به سمت الگوی بلوغ مدیریت دانش برای توسعه راهبرد آن و برنامه‎های اجرایی» جِی لایبُویتز و تام بِکمَن به تشریح اهمیت هم‎ترازیِ راهبرد مدیریت دانش و راهبرد تجاری سازمان بر پایة طرح‌ریزی الگوی بلوغ مدیریت دانش به عنوان مبنای راه‎اندازی موفقیت‎آمیز سامانه‎های مدیریت دانش پرداخته‎اند. الگوی بلوغ مدیریت دانش، مکاتب فکری گوناگون را با هم درمی‎آمیزد تا ساختار ارزیابی و طرح‎ریزی راهبردهای تجاری و مدیریتی دانش را بهبود بخشیده و مسیری آشکار جهت راه‎اندازی آن بر مبنای نیازها، توانایی­ها و قابلیت­های سهام‎داران فراهم آورد. در فصل چهارم با عنوان «ایجاد سامانه‎های مدیریت دانش جهت افزایش سود و جذب کاربران وفادار: آموزه‌هایی از صنعت داروسازی» الَِن دِنیس، دانگ ـ جیل کو و پاول اِف. کِلِی به تشریح تلاش‎های یک شرکت داروسازی چندملیتی بزرگ در ایالات متحده در جهت گسترش و به‎کارگیری سامانه‎های مدیریت دانش در پشتیبانی از نمایندگان فروش منطقه‎ای می‎پردازند.

این بخش دو اقدام ناموفقِ نخستین را دنبال می‎کند که منجر به طراحی و راه‎اندازی موفقیت‎آمیز سامانة مدیریت دانش در سومین اقدام شد. در این بخش همچنین به تشریح معیارهای عملکردی می‎پردازیم که مشخص می‎کند چگونه این سامانه در نهایت توانست تأثیر مثبتی بر عملکرد شرکت داشته باشد. در فصل پنجم با عنوان «آیا می‎توانیم از گذشتة خویش بیاموزیم؟» پاتریک اس. وی. فانگ تأثیر مدیریت دانش را بر مدیریت طرح بررسی می‎کند. این بخش به توصیف ویژگی‎های طرح‎ها، سازمان‎های طرح‎مبنا و چشم‎انداز‎های گوناگون طرح‎ها پرداخته است. همچنین در این بخش به مشاهدة ایجاد سامانه‎های مدیریت دانش در پشتیبانی از مدیریت طرح، از جمله جنبه‌های مربوط به یادگیری طرح‎مبنا، نیز می‎پردازیم.

در بخش‎ دوم این کتاب، مقالات به تشریح تلاقی شاخه‎های مرتبط با مدیریت دانش ـ همچون روان­شناسی اجتماعی، رفتار سازمانی و نظریه­های راهبردی و سازمانی - در توضیحِ موضوعاتی چون گروه­های مجازی، گروه‌های متخصص، گروه‎های متخصصان و گروه های شغلی می‎پردازد. در فصل ششم با عنوان «مدیریت دانش در جوامع مجازی درون سازمان­ها» نارِن بی. پِدیبهُتلا و مانی آر. سوبرامانی از میان موفق‎ترین رویکردهای مدیریت دانشِ به کار ­گرفته­ شده در سازمان‎ها، به تشریح ایجاد جوامع مجازی پرداخته­اند.

آن‌ها جوامع مجازی را موقعیت­هایی می‎دانند که افراد درون سازمان‌ها می‎توانند گرد هم آمده و با توجه به نقش­های مشترک، تخصص یا علاقه به موضوعات ویژه، با یکدیگر تعامل داشته باشند. آن ماچرزاک، آرویند مالهترا و ریچارد جان در فصل هفتم با عنوان «سامانه‎های حافظة گروهی پویا: میسرسازیِ کارآمدی اشتراک دانش در گروه­های پراکنده با ساختارهای گوناگون» به بررسی چگونگی ارتقای روزافزون منابع دانش با به­کارگیری گروه‎های دارای ساختار پراکندگی ناهمگون در سازمان‌ها پرداخته‎اند که مربوط است به گروه‎های مجازیِ گوناگون از لحاظ موقعیت جغرافیایی، کارهای محوله، مدیران گزارشگر و واحدهای تجاری. معمولاً یکجاییِ این تخصص­ها مقرون‎به‎صرفه نخواهد بود؛ بنابراین، این گروه‎ها باید کارشان را به صورت الکترونیکی پیش برده و با استفاده از «محیط‎های کاری مجازی» به یکپارچه‎سازی نتایج کاری خود بپردازند.