جهان های اجتماعی

جهان های اجتماعی

فصل اول کتاب بیشتر به مفاهیم کلی می پردازد و تعاریف مورد نظر نویسنده از علوم انسانی، علوم اجتماعی و... را مطرح می کند. پارسانیا در این فصل در برخی مسائل مهم دقیق شده و به نکاتی می پردازد که شاید در بسیاری از کتب مربوط به علوم انسانی مورد غفلت واقع شده باشد. مسائلی مانند اینکه آیا علوم انسانی ترجمه مناسبی برای معادل لاتین آن است؟ علوم اجتماعی چطور؟ چه چیزی موجب شده است تا در غرب نام گذاری این دو مقوله متفاوت باشد حال آنکه ما در ترجمه هر دوی آنها به اشتباه از کلمه «علم» استفاده می کنیم؟

پارسانیا کتابش را با موضوعاتی این چنینی شروع می کند و سپس کنش انسانی و اجتماعی، و به تبع آن «علوم انسانی» و «علوم اجتماعی» مبتنی بر بنیان های هستی شناختی و انسان شناختی حکمت اسلامی توصیف و تعریف می شود. در ادامه این فصل نویسنده تأکید می کند که متافیزیک به علوم انسانی ملحق نمی شود، همان گونه که به علوم طبیعی نیز ملحق نمی گردد؛ بلکه متافیزیک به عنوان بخش بنیادین حکمت نظری و در قبال علوم انسانی و اجتماعی قرار می گیرد.

اما فصل دوم «جهان های اجتماعی» نام دارد که عنوان کتاب نیز از همین فصل برداشته شده است. عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در این فصل به معرفی وجود جهان های مختلف اعم از جمادات، نباتات، حیوانات و جهان انسانی و اجتماعی و نسبت بین این جهان ها می پردازد. نویسنده در کتاب متذکر شده است که به رغم ترکیب اتحادی جهان های یاد شده، هیچ یک از آ ن ها قابل تقلیل به دیگری نیست.

نویسنده در ادامه به مهمترین بحث در رابطه با جهان های اجتماعی می پردازد. نسبت بین «جهان اجتماعی» و «جهان انسانی» این بحث مهم است که پای رابطه فرد و جامعه، و عامل و ساختار هم به میان کشیده می شود. تلاش نویسنده برای استفاده از ظرفیت های حکمت صدرایی جهت تبیین این نسبت ها از نکات قابل توجه این فصل است.

جهان اسلام و دنیای متجدد، دو نمونه از جهان های معنوی و دنیوی هستند. به نظر نویسنده «تبیین هویت این دو جهان و شناخت مرزهای فرهنگی هر یک از آن دو، امکان تصمیم بخردانه انسان مردد امروز را برای عبور از مرزهای فرهنگی و خط های هویتی، فراهم می آورد.»

نویسنده در بخش پایانی کتاب، به شناخت اجتماعی می پردازد. «شناخت عمومی و شناخت علمی، انواع شناخت علمی جامعه، شناخت اجتماعی، تجربی، عقلی و شهودی و بالاخره انواع شناخت اجتماعی در قرآن، برخی از مفاهیم اساسی مربوط به این فصل است.»

حجت الاسلام حمید پارسانیا در مقدمه ای که بر کتابش نوشته است روند شکل گیری فصول و ساختار کتاب را توضیح داده و آورده است که مطالب این اثر ناظر به مباحث کتاب جامعه شناسی سال دوم آموزش متوسطه است که در سال تحصیلی ۸۹-۹۰، وارد چرخه تدریس شده است.