مشاوره و درمان سوگ

مشاوره و درمان سوگ

در بیست سال اخیر متخصصان مراقبت از سلامتی به مسایل مرتبط با مرگ و مردن علاقه زیادی نشان داده اند. این امر با افزایش علاقمندی به موضوع مرگ و داغداری توام بوده است. هدف این کتاب مساعدت به متخصصان سلامت روانی برای درک بهتر پدیده بغرنج داغداری می باشد تا به ماتم زدگان کمک شودف سوگواریشان را به طرز سالمی حل و فصل نمایند. سوگواری در قبال مرگ، فرآیندی طبیعی و لازم می باشد که اکثر مردم آن را تجربه می کنند اما مردم غالبا فاقد حمایت های لازم برای حل و فصل کردن درد ماتم زدگی هستند و سوگ غالبا به عنوان علت زیربنایی مسایل مختلف روان شناختی ظاهر می گردد. داغدیدگان جوان در مقایسه با افراد داغ دیده متاهل بیشتر دچار ناراحتی جسمانی می شوند و برای تسکین نشانه های خود داروی بیشتری مصرف می کنند و معمولا تفاوت های ناچیزی از لحاظ سلامت جسمانی، ملاقات با پزشک و دفعات بستری شدن بین زنان و مردان وجود دارد و اگرچه تمام بیوه زنان و مردان بیوه در اولین سال داغداری از نشانه های افسردگی چشمگیری رنج می برند، بیوه زنان و بیوه مردان جوان ممکن است دچار ناراحتی جسمانی بیشتری باشند. و به دنبال مرگ همسر، نشانه هایی از قبیل سردرد، لرز، سرگیجه، طپش قلب و انواع نشانه های معده ای- روده ای افزایش می یابند. اما در بیماری های ویژه ای از قبیل آسم، دیابت یا سرطان این نشانه ها افزایش نمی یابند. در صورت توجه به انواع احساسات بدنی افسردگی، این گونه نشانه های حاکی از کاهش بهزیستی می توانند تظاهرات خود سوگ باشند. هنگام توجه به پیامدهای داغداری برای سلامتی، باید سوگ پنهان شده یا آنچه که گاهی بیماری تصویر شده، نامیده می شود مد نظر قرار گیرد. شخص بازمانده ممکن است نشانه هایی مانند نشانه های شخص محبوب را در پیش از مرگ وی تجربه نماید. پیش از آن که بتوان درک کاملی از تاثیر فقدان و رفتار انسانی مربوط به آن پیدا کرد باید تا حدی معنای دلبستگی را دانست. حیوانات جوان و کودکان خردسالی که در حین رشد به منظور جستجوی دوردست محیط خود مدت های طولانی مظهر دلبستگی را ترک می گویند به بهترین نحو رفتار دلبستگی را به نمایش می گذارند. اما آنها همیشه برای حمایت و امنیت به سوی مظهر دلبستگی بازمی گردند. وقتی مظهر دلبستگی ناپدید یا مورد تهدید واقع می شود با اضطرابی شدید و اعتراض هیجانی قوی پاسخ می دهند. اگر هدف از رفتار دلبستگی حفظ پیوند عاطفی است، وضعیت های مخاطره آمیز برای پیوند حتما واکنش های بسیار ویژه ای را برمی انگیزد. هرچه پتانسیل فقدان بیشتر باشد، این واکنش ها شدیدتر و متنوع تر خواهد بود. در چنین موقعیت هایی نیرومندترین شکل های رفتار دلبستگی فعال می شوند، چسبیدن، گریستن و شاید خشم و... در صورت موفقیت آمیز بودن این اعمال، پیوند اعاده می شود و این فعالیت ها متوقف می گردند و از حالت استرس و درماندگی کاسته می شود. حیوانات نیز همانند انسان چنین رفتاری دارند. تمام رشد و نمو انسان را می توان تحت تاثیر تکالیف مختلف دانست. این تکالیف هنگام رشد و نمو کردن مشهودند و به سریع ترین شکل خود دیده می شوند. همچنان که کودک نمو می کند تکالیف رشدی معینی وجود خواهد داشت در صورت عدم انجام تکلیفی در یک سطح معین توسط کودک، انطباق کودک هنگام سعی برای انجام تکالیف سطوح بالاتر مختل می گردد. همین طور نیز می توان ماتم زدگی- انطباق با فقدان را شامل چهار تکلیف بنیادی دانست. ضروری است تا شخص سوگوار پیش از خاتمه یافتن ماتم زدگی این تکالیف را با موفقیت انجام دهد. تکالیف انجام نشده سوگ می توانند موجب مختل شدن رشد و نمو بعدی شوند. اگرچه این تکالیف اساسا نظم و ترتیب خاصی ندارند اما از لحاظ تعریقی به ترتیب ارائه می شوند. از آنجا که ماتم زدگی یک فرآیند است و نه یک حالت، تکالیف بعدی مستلزم انجام کوشش هستند. چهار تکلیف ماتم زدگی عبارتند از: تکلیف اول: پذیرش واقعیت فقدان، تکلیف دوم: گذراندن درد سوگ، تکلیف سوم: سازگاری با محیطی که متوفی در آن نیست، تکلیف چهارم: جابه جا سازی عاطفی متوفی و حرکت به سوی زندگی. ماتم زدگی وقتی خاتمه می یابد که شخص مرحله نهایی ماتم زدگی یعنی اعاده را می گذراند و یا به عبارتی ماتم زدگی وقتی خاتمه می یابد که تکالیف ماتم زدگی انجام شوند و تعیین تاریخ معین برای این کار غیرممکن است. اصطلاح سوگ بهنجار گاهی به سوگ بدون عارضه ای اطلاق می شود که مرکب از طیق وسیعی از احساسات و رفتارهایی است که پس از فقدان شایعند: تظاهرات سوگ بهنجار عبارت است از احساسات که شامل غمگینی، عصبانیت، اضطراب، احساس گناه و سرزنش فرد، تنهایی، خستگی، درماندگی، شوک، اشتیاق، رهایی، تسکین می باشد. احساس های جسمی مانند فشار سینه، گرفتگی گلو، خشکی دهان، فقدان انرژی، ضعف عضلات و... می باشد. الگوهای تفکر مشخص کننده تجربه سوگ بسیار متفاوت و متعددند. در مراحل اولیه سوگواری افکار معینی ظهور می کنند و معمولا پس از مدت کوتاهی ناپدید می شوند اما گاهی این افکار تداوم می یابند و موجب احساساتی می شوند که ممکن است به افسردگی یا اضطراب بینجامد. ناباوری- آشفتگی- اشتغال ذهنی، احساس حضور متوفی ، توهمات از این جمله اند. برخی از رفتارهای ویژه با واکنش های سوگ بهنجار همراهند. دامنه این رفتارها می تواند بین اختلالات خواب و اشتها تا فراموشکاری و گوشه گیری اجتماعی تغییر نماید. معمولا پس از فقدان رفتارهای به شرح زیر گزارش می شوند و با گذشت زمان خود را تصحیح می کنند مانند اختلالات خواب، اختلالات اشتها، رفتار فراموشی، کناره گیری و... بسیاری از رفتارهای سوگ بهنجار ممکن است مانند تظاهرات افسردگی به نظر رسند. افسردگی می تواند دفاعی در برابر ماتم زدگی باشد در صورت معطوف گردیدن عصبانیت بر علیه خود، از متوفی برتافته می شود و این امر بازمانده را از برخورد با احساسات دوسوگرایه نسبت به متوفی بازمیدارد. تمایزات اصلی بین سوگ و افسردگی عبارتند از در افسردگی و سوگ ممکن است شاهد نشانه های کلاسیک اختلال خواب، اختلال اشتها و غمگینی شدید باشیم. اما در واکنش سوگ، فقدان عزت نفس که معمولا در افسردگی های بالینی مشهود است وجود ندارد، یعنی آنهایی که شخصی را از دست داده اند خود را به خاطر آن فقدان خوارتر نمی بینند، مگر شاید برای مدتی کوتاه و در صورت وجود احساس گناه بازماندگان، معمولا این احساس گناه با جنبه خاصی از فقدان مرتبط است نه با احساس کلی و عمومی مقصر بودن. سوگ برای برخی از مردم تجربه ای بسیار شدید است در حالی که برای عده ای تجربه ای نسبتا خفیف محسوب می شود. برای عده ای سوگ از هنگام شنیدن خبر فقدان آغاز می شود در حالی که برای برخی دیگر تجربه ای درنگیده است. در برخی موارد سوگ برای مدت زمان نسبتا کوتاهی ادامه می یابد در حالی که ظاهرا در عده ای دیگر برای همیشه ادامه می یابد. در این کتاب با سرفصل هایی چون دلبستگی فقدان و تکالیف ماتم زدگی، واکنش های سوگ نابهنجار، سوگ و نظام های خانواده، طرح سوگ، مشاوره سوگ و... آشنا خواهیم شد.