قصه گویی

قصه گویی

دکتر آرتور روشن، روان‌درمانگر و دانش‌آموخته‌ی دانشگاه واترلوی کانادا، در کتاب خود به نام «قصه‌گویی»، به ارائه دیدگاه‌ها و اندیشه‌های ویژه‌اش درباره قصه‌‌گویی و تمثیل‌خوانی برای کودکان می‌پردازد. او در این کتاب به روشنی آشکار می‌سازد که چگونه می‌توان از قصه، داستان، تمثیل و استعاره همچون روشی درمانی و ابزاری تربیتی برای بسیاری از مشکلات معمول خردسالان و کودکان بهره گرفت. مشکلاتی مانند پرخاشگری، شب ادراری، ناخن جویدن، مکیدن انگشت، ترس و ... . همچنین چگونه می‌توان به کمک قصه‌گویی، فضیلت‌هایی همچون صبوری، بخشندگی، خودباوری، مشارکت و بسیاری فضایل دیگر را به بچه‌ها آموخت.
ساختار کتاب «قصه‌گویی»، به دو بخش کلی تقسیم شده است. در بخش نخست، «کودکان و قصه‌گویی»، نویسنده به ارائه دیدگاه‌ها و سازوکارهای قصه‌گویی و داستان‌سرایی ‌پرداخته است. این بخش پنج فصل دارد: در فصل اول، درباره سرشت انسان، چگونگی نگرش پیشینیان به پرورش کودک و اهمیت آموزش در ایجاد اعتماد به نفس کودکان بحث شده است. در فصل دوم، تأثیرات داستان و قصه بر کودکان، بهره‌گیری از تمثیل و استعاره در روان‌درمانی و معانی نمادها در افسانه‌ها بررسی و تحلیل شده است. بر همین پایه، در فصل سوم کتاب، درباره‌ی عناصر قصه‌گویی و آفرینش تمثیل گفت‌وگو ‌شده است. در فصل چهارم، اصول ارتباط و چگونگی به کارگیری کودکان از زبان، شرح داده شده است تا والدین بهتر کودکان را درک کنند و فرایندهای یادگیری ناخودآگاه آن‌ها را آسان کنند. در این فصل از کتاب، تمرین‌های سودمندی برای ترغیب بچه‌ها در به کارگیری حواس‌شان ارائه شده است. همچنین مطالبی درباره نقاشی و نمایش عروسکی، به عنوان ابزارهایی نیرومند برای یادگیری کودک از مشکلات زندگی، آمده است. فصل پنجم، دربرگیرنده پاسخ‌های کوتاه دکتر روشن به پاره‌ای از پرسش‌های خوانندگان درباره‌ی قصه‌گویی با رویکرد درمان‌گرانه است.
بخش دوم کتاب، بیش‌تر رویکردی عملی و کاربردی دارد و بر حوزه‌‌های مشکلات ویژه کودکان متمرکز است. در این بخش به خود موضوعات، یعنی چالش‌هایی که امروزه پیش روی والدین و بچه‌ها قرار دارد، ‌پرداخته شده است. مشکلات عمومی دوران کودکی که بیش‌تر ریشه در ترس دارند و معمولا به شکل جسمی خود را نشان می‌دهند.
فصل ششم، به چندین مشکل رایج درباره‌ی استرس، به ویژه آن‌هایی که با نشانه‌های جسمی همراه هستند، همچون شب ادراری، ترس و نگرانی، ناخن‌ جویدن، انگشت مکیدن، استرس و مرگ، پرداخته شده است. نویسنده پس از توضیح کوتاهی درباره هر مشکل، نمونه یا نمونه‌هایی از قصه‌ و یا تمثیلی که می‌تواند در بهبود آن مشکل یاری‌دهنده والدین باشد، همراه با گروه سنی مناسب قصه، ارائه کرده است.
در فصل هفتم، داستان‌ها و تمثیل‌هایی آورده شده است که ارتباط‌ کودکان و سازگاری آنان با دیگران را بهبود می‌بخشد و در دستیابی به فضایل اخلاقی یاری‌شان می‌کند. بهبود پرخاشگری، رقابت با نوزاد جدید، مهربانی و شفقت، همکاری، سخاوت و بخشندگی، پیش‌داوری نکردن درباره‌ی دیگران از ظاهر آنان، راست‌گویی، تسلط بر خویشتن و احترام به بزرگ‌ترها فضائلی هستند که در کتاب درباره آن‌ها بحث شده و قصه‌ها و تمثیل‌هایی مرتبط با آن ارائه شده است.
در فصل پایانی کتاب نیز به داستان‌هایی برای تشویق رشد درونی کودکان، همچون رضایت خاطر و شادمانی، خودباوری، بردباری و پشتکار، پرداخته شده است.
دکتر روشن، به سبب کاربردی بودن کتابش، به خوانندگان پیشنهاد می‌کند، «چندین بار آن را بخوانید و زیر قسمت‌های مهم و لازم را خط بکشید و تمرین کنید تا حداکثر بهره را از آن ببرید.». اما نویسنده بی‌درنگ «هشدار» می‌دهد که هدف کتاب او آموزش خوانندگان کتاب در چگونگی درمان کودکان نیست، بلکه هدف آفرینش داستان‌ها و تمثیل‌های آموزشی آن است که به کودکان‌ در کنار آمدن با مشکلات‌شان یاری رساند.
می‌گویند روزی انیشتین با مادر کودکی روبه‌رو شد که از او درباره پسرش راهنمایی می‌خواست. مادر گلایه می‌کرد که پسرش در یادگیری درس علوم چندان موفق نیست. دانشمند بزرگ در پاسخ گفت:«برایش قصه بگویید.» مادر با شگفتی گفت: ولی آقا! پسرم درس علومش خوب نیست. انیشتین پیشنهادش را تکرار کرد و گفت:«برای او قصه بگویید.»
کتاب «قصه‌گویی: چگونه از داستان برای کمک به کودکان در رفع مشکلات زندگی بهره ببریم.» نوشته آرتور روشن، با برگردان بهزاد یزدانی و مژگان عمادی با ۲۱۶ صفحه را انتشارات جوانه رشد در سال ۱۳۸۵ منتشر کرده است.