اصول آیین دادرسی کیفری

اصول آیین دادرسی کیفری

اصول بنیادین در هر نظام حقوقی، که در دل ساختارهای حقوقی آن نظام جای گرفته اند، زیرساخت ها و پایه های هر نظام حقوقی را می سازند. برای شناخت اصول حقوقی باید به ویژگی های آن، یعنی عمومیت، استمرار، داشتن ارزش اجتماعی و انعطاف پذیری اصل توجه کرد. بر این اساس، اصول بنیادین دادرسی، اصول کلی و دائمی هستند که ریشه در حقوق اساسی و بنیادینی دارند که وجود آن ها باعث پایندگی و دوام و نبود آن ها موجب از هم گسیختگی حیات دادرسی و مشروعیت آن می گردد. افراط گرایی دیدگاه های مختلف در توجیه مبانی اصول بنیادین و توجه آن ها تنها به بخشی از واقعیات موجود موجب می گردد که نتوان به یک مبنا در توجیه اصول اکتفا کرد. بنابراین مبانی این اصول را می توان در رویکردهای مختلفی اعم از اخلاقی – فلسفی، حقوقی و اجتماعی دنبال نمود. از آن جا که این اصول منشاء خود را در ارزش ها و باورهای هر نظام، دستاوردها و آموزه های حقوق بشری، حقوق داخلی و اسناد بین المللی می یابند، در قلمرو آیین دادرسی کیفری، اهمیت بیشتری پیدا می کنند. اصول بنیادین در مرحله تحقیقات مقدماتی از یک سو، در چارچوب اصول و قواعد ناظر به پاسداشت حقوق و آزادی های فردی متهم و بزه دیده و از سوی دیگر، در چارچوب اصول و قواعد مربوط به حمایت از نظم و امنیت شهروندان جامعه قابلیت اجرا و اِعمال می یابد. بدیهی است در گفتمان جهانی، این اصول مسلم آیین دادرسی کیفری در نحوه رسیدگی به جرایم بین المللی و به ویژه در پرتو محاکمات دیوان کیفری بین المللی نمود می یابد؛ زیرا اساسنامه این دیوان و رویه قضایی حاکم بر آن نه تنها از برخی جهات الهام بخش حقوق داخلی کشورهاست، بلکه بازتاب تأثیر دستاوردهای حقوق داخلی کشورهای عضو بر آیین دادرسی کیفری دیوان است. تأمین و تضمین این اصول بنیادین از طریق شناخت رابطه این اصول با تدابیر دادرسی و تعیین ضمانت اجرای متناسب در مقابل هر گونه عدول یا نقض این اصول امکان پذیر خواهد بود. بنابراین، در این پژوهش، ویژگی های اصول بنیادین، در کنار مبانی و ضمانت اجراها و همچنین، جلوه های آن در حقوق داخلی و دیوان کیفری بین المللی مورد بررسی قرار می گیرد. کلید واژه ها: آیین دادرسی کیفری، تحقیقات مقدماتی، دیوان کیفری بین المللی، اصول بنیادین، آزادی شهروندان، رویه قضایی