راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران

راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران

یکی از عناصر اساسی شهر، فضاست. با توجه به رویکردهای متفاوت، درک و برداشت های مختلفی از فضا می توان داشت. یکی از برداشت های ممکن از فضای شهری مبتنی بر رویکرد معماری و شهرسازی

است. فضا در این رویکرد به عنوان سازه های فیزیکی در نظر گرفته می شود. لازم است فضاسازی در شهربا توجه به کاربری فضاها به دقت طراحی و اجرا شود. آنچه کاربری را برای یک فضای شهری تعریف می کند \" انسان\" است. تأمین نیازهای انسان در شهر هدف اصلی طراحان شهری است. بخش اعظمی از درک شهروندان از شهر به واسطه ی فضاها صورت می گیرد لذا طراحان می کوشند ضمن برآوردن نیازهای اصلی شهروندان به تصورات آنها نیز شکل دهند. شهر باید محیطی کارا و در عین حال زیبا و خیال انگیز برای ارتباطات اجتماعی، زندگی، کار و فراغت باشد.
راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران به سفارش وزارت مسکن و شهرسازی بر اساس مجموعه تحقیقاتی از دکتر جهانشاه پاکزاد و با همکاری چند تن از دانشجویان و کارشناسان ارشد رشته های معماری و طراحی شهری نگاشته شده است. هدف از نگارش کتاب \" ارتقای کیفیت فضاهای شهری\" عنوان شده است.

گرچه در نگاه نخست چنین به نظر می رسد که مخاطبان این اثر علاقه مندان حوزه ی شهرسازی ، معماری و برنامه ریزی شهری است اما این کتاب راهنما می تواند برای محققان علوم اجتماعی نیز بسیار سودمند باشد.
کتاب در 24 فصل تدوین شده است. هرفصل به یک عنصر فضای عمومی شهر اختصاص دارد. ورودی ها، مسیرها، گره ها، لبه های آب و پله ها عناوین اصلی مورد بحث است.

هر یک از این عناوین به بخش هایی تقسیم شده است. در مبحث ورودی ها، ورودی شهر و ورودی محله از هم تفکیک شده به همین ترتیب گره ها شامل میدان شهری، میدان محلی، میدان تشریفاتی و فلکه است. خیابان شهری، خیابان محلی، خیابان عبوری، بولوار، کوچه و بن بست، پیاده راه و بزرگراه بخش های عنوان مسیرها را تشکیل می دهد. لبه های آب ، کناره رودهای دائمی، کناره رود فصلی را شامل می شود و پله ها، پله شهری و پله محلی را.
در تمامی فصول ترتیب نگارش یکسانی رعایت شده است.

به این معنی که ابتدا ویژگی های فضای مورد نظر و کاربری آن به خوبی تشریح می شود. در این قسمت سعی شده از تصاویرفضاهای شهری  برای فهم بهتر مطلب و ارائه ی شواهد عینی  استفاده شود. تصاویر بر غنای کتاب افزوده و مطالب آن را از موقعیت انتزاعی نوشتار به تجربه ی زندگی روزمره پیوند زده است.  قسمت دوم در نگارش فصول جدولی است که به طور فشرده اطلاعات را دسته بندی نموده است. اینکه هدف اصلی از طراحی فضا چیست و چه راهبردهایی دارد و برای حصول هر راهبرد چه سیاست هایی در برنامه ریزی و طراحی شهری باید اندیشیده شود در این جدول به صورت فهرست وار بیان شده است.

دو قسمت دیگر هر فصل ضوابط طرح بهسازی و نوسازی فضاها و توصیه های طرح بهسازی و نوسازی است. در این دو قسمت با کمک طرح های شماتیک از فضاهای مورد بحث ، به ارائه ی راهکارهای فنی جهت ایجاد فضایی اصولی و کارآمد و در عین حال زیبا و ماندگار می پردازد. کتاب طراحی فضاهای شهری در ایران را می توان یک اثر مرجع در زمینه ی طراحی فضاهای عمومی شهری به شمار آورد.
مقوله ی شهر یک مقوله ی مطالعاتی بین رشته ای است.

جهت حصول نتایج بهتر در راستای تبدیل شهر به مکانی مناسب تر برای زندگی شهروندان، لازم است محققان حوزه های علوم اجتماعی، شهرسازی، معماری، برنامه ریزی شهری و ... همه با هم تلاش کنند. همانگونه که در این کتاب دیده می شود، محققان عرصه های فنی شهر علاوه بر تخصص خود در زمینه ی اجتماعی نیز فعالیت هایی انجام می دهند.

علوم اجتماعی در ایران هنوز نتوانسته است موقعیت خود را در عرصه ی فعالیت های پژوهشی و عملی به درستی تعریف کند.

رفع این ضعف نه تنها باعث کاربردی شدن علوم اجتماعی و اشتغال فارغ التحصیلان این رشته ها می شود بلکه زمینه ی کارهای عملی میان رشته ای و تقسیم وظایف بر اساس تخصص دانشی را فراهم می سازد که خود کلید حل معضلات شهری و توسعه ی پایدار است.