روش شناسی تفسیر قرآن

روش شناسی تفسیر قرآن

امروز دانشمندان بر این باورند که یکی از اضلاع مهم معرفتی علوم، مبحث روش شناسی است.

روش شناسی درست و بایسته می تواند محقق را از سرگردانی و ابهام در میان دریای گزاره های علمی وارهانده، به ساحل کشف حقایق نزدیک کند.

این مهم در همه علوم ضروری است اما در علوم معرفتی مرتبط با آغاز و انجام جهان، عوالم هستی و... نظیر فلسفه، عرفان و تفسیر  ضروری تر می نماید.

سالیانی چند است که بحث روش شناسی تفسیر قرآن کریم مورد دغدغه و عنایت خاطر دانش پژوهان این عرصه قرار گرفته است.

اخیرا جمعی از نویسندگان در تدوین و نگارش کتاب" روش شناسی تفسیر قرآن" گامهای شایسته ای برداشته اند.

مشخصات کلی این کتاب:

روش شناسی تفسیر قرآن؛ [نویسندگان: ]علی اکبر بابایی، غلام‏علی عزیزی کیا و مجتبی روحانی راد، زیر نظر: محمود رجبی، چاپ اول، قم، پژوهشکده‏ی حوزه و دانشگاه، تهران؛ سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت)، 9731، 024 ص، وزیری.

کتاب " روش شناسی تفسیر قرآن" در 5 فصل نگارش یافته است.

"مبانی تفسیر" موضوع مورد بحث در فصل آغازین این کتاب است که در ذیل عنوان کلیات، مباحثی چون تعریف تفسیر وتاویل، تمایز و بازشناسی تفسیر از تاویل و... طرح شده است.

در همین فصل عناوین فرعی تر دیگری هم وجود دارد و مباحث ارزنده ای چون "«نیازمندی به تفسیر» و «امکان و جواز تفسیر» را در بر می گیرد.

مبسوط ترین و در عین حال مهمترین بخش کتاب فصل دوم آن است. که در آن مساله "اصول و قواعد تفسیر" به تفصیل مورد بررسی قرار می گیرد که از آن جمله اند:

قاعده "در نظر گرفتن قرائت صحیح"، قاعده "توجه به مفاهیم کلمات در زمان نزول"، قاعده "تأیید شناخت قواعد ادبیات عرب اعم از صرف، نحو، معانی و بیان"، قاعده "در نظر گرفتن قراین" و...

نویسندگان در فصل سوم، مبحث «منابع تفسیر» طرح و اهم منابع مورد نیاز تفسیر را چنین بر شمرده اند:

1. قرآن؛

2. روایات معصومین‏علیه السَّلام؛

3. منابع لغوی؛

4. منابع تاریخی؛

5. عقل؛

6. دست‏آوردهای تجربی.

«علوم مورد نیاز مفسران» موضوعی است که در فصل چهارم از آن سخن به میان آمده است.

و بالاخره در آخرین فصل کتاب، بحث مهم  «شرایط مفسر» که در برخی از منابع طراز اول علوم قرآنی از جمله "الاتقان" مرحوم سیوطی تا 15شرط لازم را برای مفسر برشمرده اند، مطرح می شود.

فهرست تفصیلی آیات، روایات، اسامی، قبایل و فِرَق، مکان‏ها و منابع و مآخذ نیز در انتهای کتاب آمده است.