جامعه شناسی پوشاک سنتی و زیور آلات زنان ایران

جامعه شناسی پوشاک سنتی و زیور آلات زنان ایران

در این کتاب نگارنده با نگاهی جامعه شناختی و رویکردی اجتماعی به توصیف کاملی از پوشاک سنتی و زیور آلات سنتی زنان هر منطقه و جزئیات لباس سنتی آنان پرداخته است تا نشان دهد پوشاک سنتی زنان ایران نمادی از هویت و فرهنگ سنتی هر جامعه می باشد.در سرزمین ایران، از دوران باستان تاکنون، لباس از اهمیت خاصی برخوردار بوده است؛ چنان‌که در اوستا و متون مربوط به ایران باستان، به بهانه‌های مختلف از آن سخن به میان آمده است. متون تاریخی مربوط به ادوار باستانی و نیز دورۀ اسلامی، از لباس ایرانیان به تفصیل یاد کرده‌اند و ایرانیان را ملتی خوش‌پوش و برازنده دانسته‌اند. گفته شده است که جنس و زیبایی لباس، به پوشندۀ آن اعتبار می‌بخشد؛ چنان‌که هر چه قدر فرد لباس بهتری داشته باشد، مورد توجه و احترام بیشتری قرار می‌گیرند. هم‌چنین پوشاندن بدن، نشانۀ شرم و حیا بوده است. نوع لباس افراد از نخستین ابزاری است که موجب شناخته‌شدن و تشخیص هویت آنان می‌شود. معمولاً افرادی که به گروهی خاص تعلق دارند، از لباس‌های مشابهی استفاده می‌کنند. گاهی برای مناسکی خاص لباس‌های مشخصی تعریف می‌شود و جامعه در انتخاب لباس با نوعی الزام مواجه است. لباس هر فرد نشانه‌ای است که به سادگی توسط افراد دیگر رمزگشایی می‌شود. لباس نیز مانند زیان، هویت قومی، اجتماعی و جغرافیایی و وابستگی‌های صنفی، مذهبی و شأن و منزلت اجتماعی و اقتصادی مردم را مشخص می‌کند. برای اینکه عملکرد اجتماعی و فرهنگی پوشاک در هویت‌بخشی به اعضای جامعه را دریابیم و بدانیم که چگونه پوشاک، هویت اجتماعی و فرهنگی فرد و جمع را در اجتماعات گوناگون ایلی ـ عشیره‌ای، روستایی ـ دهقانی و شهری توجیه و تبیین و آنها را از یکدیگر جدا می‌کند، لازم است تن‌پوش‌های مردم همچون مجموعه‌ای از علائم زبانی مادی بررسی و تحلیل شود. مثلاً همان‌گونه که زبان، مردم و گروه‌های قومی کرد، لر، بلوچ، ترکمن و فارس را از یکدیگر جدا و متمایز می‌کند، پوشاک بومی و سنتی هر یک از این قوم‌ها نیز آنها را از هم متمایز می‌سازد. بنابراین همچنان که می‌توان با تغییر زبان یک قوم هویت قومی یا فرهنگی مردم آن قوم را تغییر داد و از میان برد، از راه تغییر لباس اقوام نیز می‌توان از آنها هویت‌زدایی کرد و شاخصۀ قومی ـ فرهنگی آنها را از میانه زدود. با نگاهی به نوع پوشاک زنان این سرزمین هم‌چنان درمی‌یابیم در بین این اقوام ماندگاری و دیرینگی لباس‌های سنتی به عنوان ارزش و نمادی از فرهنگ سنتی آنان تا امروز زیبایی و تلألو خود را حفظ کرده و در هجوم مبادلات فرهنگی، تحول و دگرگونی خاصی نپذیرفته است. در سرزمین ما ایران، استفاده از پوشاک، سابقه‌ای دیرینه و کهن دارد. ایران از دیرباز محل اسکان و زندگی اقوام مختلفی بوده است. از این‌رو جامعۀ ایران، در عین یگانگی و وحدت، از تکثر و تنوع قومی گسترده‌ای برخوردار است و همانند یک درخت، ریشه‌های زیادی را در خاک خود جای داده است. ایران در طول تاریخ، همواره مرکز تحولات صنعتی، هنری و هم‌چنین آمیزه‌ای از روش‌های گوناگون هنری اقوام مختلف بوده است. ایلات، قبایل، طوایف و عشایر مختلفی در ایران زندگی می‌کنند که در عین تنوع آداب و رسوم، سنن و فرهنگ دارای وحدت، انسجام و یکپارچگی ملی هستند. هر یک از آنها ضمن متجلی کردن هنر و فرهنگ و تمدن این سرزمین، دارای برخی خصوصیات ویژه هستند که آنها را از دیگران متمایز می‌سازد و به آنان هویتی خاص می‌بخشد. تمدن ایران در ادوار تاریخی، دارای سبکی از پوشاک بوده که امروزه، با وجود تأثیر پذیرفتن از سبک‌های غیربومی، هم‌چنان خصلت متمایز خود را حفظ کرده است. این الگوی پوشش بر پایۀ فرهنگ، هنر، جهان‌بینی، زیست‌بوم، شیوۀ معیشت، اوضاع سیاسی و روابط این سرزمین با سایر فرهنگ‌ها، تمدن‌ها و اقوام شکل گرفته و همواره متضمن درون‌مایه‌ای است که آن را به‌عنوان پوشش ایرانی، هویت می‌بخشد.