شهروندی و آموزش عالی

شهروندی و آموزش عالی

نهاد آموزش عالی یکی از کلیدی ترین نهادهای جامعه پذیری در جهان جدید است. نظام های اداری و تخصصی در جهان جدید بیش از همه بر خروجی های این نهاد مبتنی هستند. لذا نمی توان سرنوشت جامعه ای بدون نهاد آموزش عالی فهم کرد. می توان این بحث را بطور کلی در دو سطح عام (آموزش در معنای عام که مدرسه و دانشگاه را شامل شود)‌ و در سطح خاص، ‌با تاکید صرف بر نهاد آموزش عالی مطرح کرد. در این نوشتار تاکید من بر آموزش عالی و نقش آن درجامعه و تربیت شهروندان است. تحولات جهان جدید، منجر به بازاندیشی در بسیاری از امور و سیاست های فرهنگی و آموزشی و تربیتی شده است،‌ در همین راستاست که لزوم بازاندیشی در رسالت ها و کارکردهای نهاد‌آموزش عالی و دانشگاه برای جامعه امروزی و انسان های معاصر مطرح شده است. تاریخ دانشگاه نیز بیانگر آنست که بر حسب شرایط زمانه و زمینه اجتماعی و سیاسی و فرهنگی،‌ مفهوم دانشگاه و رسالت های آن مورد باز اندیشی قرار گرفته است. به همین سبب الگوهای مختلفی از دانشگاه در جهان وجود دارند که بیانگر زمینه مندی و تاریخ مندی صورت بندی دانشگاه در جوامع مختلف است. هر جامعه خلاقی تلاش کرده بواسطه اندیشیدن در باب دانشگاه، تیپ یا الگوهای متناسب با خودش را ایجاد کند.
یکی از مهمترین مباحث فهم رسالت دانشگاه و نسبت آن با جامعه در قالب مفهوم شهروندی مطرح شده است. هرچند ایده های نخبه گرایانه در باب دانشگاه و رسالت های آن،‌ بیشتر مبتنی بر دغدغه تربیت گروهی از نخبگان فکری است که علاوه بر تخصص‌های علمی،‌ به وجدان منتقد و آگاه جامعه هم بدل شده باشند. در حالیکه بواسطه فراگیر شدن دانشگاه و گسترش همه جانبه آن در تمام زوایای جامعه امروز، این ایده سنتی و نخبه گرایانه دچار تحولات بسیاری شده است. پیوند یافتن دانشگاه با نهاد اقتصاد مدرن، بیش از هرچیز دغدغه سودمندی و کارآمدی اقتصادی را به عنوان معیار ارزیابی دانشگاه قرار داد و در نهایت ذیل ایده دانشگاه کارآفرین،‌ این نهاد علمی و اجتماعی را در وجوه بنیادی خودش،‌تسلیم معیارهای اقتصادی (اقتصاد سیاسی) کرد.