مبانی تحلیل کارگفتی در قرآن کریم

مبانی تحلیل کارگفتی در قرآن کریم

اثر حاضر از چهار فصل تشکيل شده است. در فصل اول با نام «کليات»، در مورد رويکرد کاربردشناختی به قرآن، بازشناسی مفهوم تحليل کارگفتی مخاطبات قرآنی و جهان‌های ادبی، بحثی در چارچوب روايتی مخاطبات قرآنی، بحث شده است.
فصل دوم کتاب با عنوان «نقش بافت پيرامونی در تحليل کارگفتی مخاطبات قرآن»، به مسئله تحليل بافت پيرامونی، به عنوان يکی از مهم‌ترين و اساسی‌ترين مؤلفه‌های تحليل کارگفتی مخاطبات قرآنی، اختصاص دارد. اساس و بنياد مفهوم بافت پيرامونی بر گذر از چيستی و چگونگی واژگان، جملات (خطوط نوشته) متن و معانی آن و متمرکز شدن و پرداختن به کيستی، چيستی و چگونگی متکلم، مخاطب، مقوله زمان و مکان و غيره (خطوط نانوشته) متن نهفته است.

هدف نهايی از اين فصل ترسيم چارچوبی جامع از بافت پيرامونی (بافت ذهنی، فيزيکی و اجتماعی) مخاطبات قرآنی بود؛ چارچوبی که شايد بسياری از خانه‌های آن خالی بماند اما به هر حال بر تحليلگر کارگفتی و هر مفسر ديگری لازم و ضروری است که پيش از شروع به امر خطير تفسير و تحليل تلاش کند تا خانه‌های اين چارچوب را پر نمايد؛ چرا که چيستی محتوای هر يک از اين خانه‌ها تأثير بسزايی در چگونگی تحليل و برون‌داد تحليلی آن دارد.

ادب گفتاری مفهوم اساسی است که در فصل سوم کتاب با عنوان «نقش کارگفت‌های غيرمستقيم در تحليل ادب گفتاری مخاطبات قرآن» مورد بررسی قرار گرفت تا در پس اين مفهوم جايگاه کارگفت‌های غيرمستقيم در مخاطبات قرآنی را تبيين شود؛ کارگفت‌هايی که نظر انديشمندان اسلامی را بيشتر از کارگفت‌های مستقيم به خود جلب کرده است و آنان بيشتر درباره آن سخن گفته‌اند.
به عبارت ديگر ادب گفتاری به عکس بافت پيرامونی يک فرآيند تحليلی پسينی در مخاطبات قرآنی است. بدين معنا که تحليل بافت پيرامونی به عنوان مقدمه و پيش‌نياز برای تحليل کارگفتی مخاطبات استفاده می‌شود ولی تحليل ادب گفتاری پس از تحليل و بازشناسی کارگفتی و به منظور بازشناسی چيستی و چرايی کاربری کارگفت‌های غيرمستقيم در مخاطبات قرآنی، وارد فرآيند تحليلی می‌شود.

پيش‌فرض نگارنده در اين فصل بر اين است که مبنای بسياری از کارگفت‌های غيرمستقيم در قرآن ريشه در ادب گفتاری منحصر به فردی دارد که متکلم در مخاطبه خود با مخاطب در پيش می‌گيرد. لذا در اين فصل اصول، مبانی و ابزار مورد نياز برای تحليل ادب گفتاری مخاطبات قرآنی تبيين و ارائه شده است تا تحليلگر کارگفتی به عنوان يک بحث پسينی و در مسير تکميل فرآيند تحليل بافتی و کارگفتی خود گام بردارد.