زیر ساخت های شهری

زیر ساخت های شهری

مجموعه نوشتگان زیرساخت های شهری در یازده قسمت تألیف شده است.

کتاب حاضر دو قسمت آبرسانی شهری و فاضلاب شهری را در خود جای داده است. در تألیف این کتاب نه تنها از انواع منابع علمی مدون فارسی در پنج دهه گذشته استفاده شد، بلکه از آخرین دیدگاه ها و نوشته های نهادهای شهرسازی معتبر دنیا، نظیر انجمن شهرسازان آمریکا(APA)، تا سال 2008 میلادی نیز بهره گرفته شد.

قسمت اول در باب آبرسانی شهری است که محتوای این قسمت به طور خلاصه بیان می شود. شبکه آبرسانی با اهمیت ترین و حیاتی ترین مولفه زیرساخت شهری است. بدون آب نه تنها شکل گیری آبادی، به مثابه تبلور حیات جمعی جوامع انسانی، معنی دار نمی گردد، بلکه زندگی فردی نیز دوام نمی آورد.

همان گونه که شکل گیری و دوام آبادی ها در گذشته به طور وسیعی از منابع آب متأثر شده اند، گسترش و توسعه شهرهای موجود و مکان یابی شهرهای جدید بدون مطالعه در مورد منابع تأمین آب مقدور نمی گردد. شناخت ویژگی های محیط طبیعی فراگیر واحدهای انسان ساخت جمعی در هر شکل و معنایی، اعم از شهر، آبادی، شهرک مسکونی، شهرک صنعتی و نظیر آن از الزامات مواجه با توسعه آن هاست.

در همین ارتباط مطالعات اقلیم شناسی نیز ضرورت پیدا می کند. بخش های اول و دوم فصل آبرسانی به موضوعات مرتبط با منابع، سابقه و هیدرولوژی و سامانه های طبیعی آب می پردازد.

در بخش سوم مصرف آب با توجه به نوع مصرف، جمعیت مصرف کننده و انواع مصرف مورد بحث قرار می گیرد. جمعیت مصرف کننده و عادات و رفتارهای اجتماعی مصرف نقش مهمی در برنامه ریزی تأمین آب شهر ها دارد. بخش های چهارم و پنجم فصل آبرسانی به خواص آب و تصفیه آب مربوط می شود. این دو موضوع برای ساماندهی انواع شبکه و پیش بینی های مربوط به نظام تصفیه نقش اساسی دارند.

بخش ششم به شبکه آبرسانی می پردازد. شکل شبکه نه تنها خود از ساخت و بافت شهر، به ویژه سامانه تاریخی، تأثیر می پذیرد، بلکه می تواند تأثیر زیادی بر نظام برنامه ریزی و طراحی شهری بگذارد. همان گونه که جایگاه توپوگرافیک شهر در حوزه منطقه ای پیرامون خود و شرایط طبیعی نقش مهمی در مکان یابی مخازن، محل تصفیه خانه ها و تأسیسات بالا دست بافت و ساخت پیوسته شهر دارد، فرم شبکه نیز نقش مهمی در سامانه جزئیات عناصر و عوامل درون شهر ایفا می کند. بخش هفتم به موضوع مدیریت تقاضا، تأمین و توسعه منابع آب می پردازد. بخش هشتم حریم منابع آب و خطوط انتقال آب را توضیح می دهد. تعیین حریم و رعایت آن به منظور جلوگیری از بازتاب های سوء و زیان آور تأسیسات زیربنایی و حفظ و نگهداری آن ها و در نهایت برای جلوگیری از اتصال مجتمع های مسکونی به تأسیساتی که در عملکرد اصلی آن اختلال به وجود می آورد، ضروری است. در ادامه به چالش ها و نمونه های مطالعاتی آبرسانی شهری پرداخته می شود. قسمت دوم درباره فاضلاب شهری است که خلاصه ای از آن بیان می شود. شبکه فاضلاب بدون توجه به مبحث آب های سطحی، نوعاً ادامه جریان عملکردی و شکلی شبکه آبرسانی است.

همان گونه که آبرسانی به منشاء ظهور و تولد مجتمع های زیستی انسانی پیوند خورده است، شبکه فاضلاب با ادامه حیات این مجتمع در عصر پسامدرن ارتباط تنگاتنگ دارد. در فصل اول مربوط به فاضلاب شهری ابتدا به تعاریف، تاریخچه و اهمیت شبکه فاضلاب برای بهداشت و پایداری زندگی آبادی ها و کلاً زندگی مدنی مردم توجه می شود. در بخش دوم به انواع فاضلاب های شهری شامل فاضلاب های صنعتی، خانگی و آب های سطحی پرداخته می شود. پیش بینی مقدار فاضلاب برای جمع آوری و دفع موضوع بخش سوم فصل مربوطه است. رابطه بین تراکم های جمعیتی و ساختمانی و تنوع کاربری ها و نقش مهم هر یک در نوع و میزان فاضلاب مورد بررسی قرار می گیرند.

البته در ملاحظات مربوط به آب های سطحی ویژگی های اقلیمی، سیاست های ملی و محلی برای چگونگی دفع آب های سطحی در محاسبه مقدار فاضلاب نقش دارد. در بخش های چهارم و پنجم انواع شبکه های فاضلاب و تأسیسات جمع آوری مورد بحث قرار می گیردند. سامانه های شبکه می تواند مشترک یا جداگانه باشد و تأسیسات جمع آوری نیز می تواند از تنوع نسبی برخوردار باشند. در ادامه به مباحث مربوط به تصفیه فاضلاب و رواناب های سطحی و چند نمونه مطالعاتی پرداخته می شود.

نحوه تصمیم سازی در مواجه با شبکه ها، تأسیسات جمع آوری و نحوه تصفیه؛ در ترکیب با مورفولوژی، ویژگی های طبیعی بافت و ساخت شهر نه تنها بر نظام اجرایی توسعه شهر تأثیر دارد، بلکه می تواند بر الگوهای ساماندهی کیفیات محیطی شهر که از موضوعات اساسی طراحی شهری است، تأثیر بگذارد. متقابلاً سیاست های طراحی شهری می تواند بر چگونگی انتخاب نوع شبکه، محل های تصفیه فاضلاب و ساز و کارهای بازیابی آب از فاضلاب شهری موثر باشد.

در شرایطی که عدم پایداری زیست محیطی از معضلات اساسی شهر بوده و کمبود آب همراه با فراوانی مصرف فرآیند بهره مندی از آب برای بهسازی طبیعی و زیست محیطی شهر را با مشکل مواجه می کند، استفاده بهینه از فاضلاب می تواند تأثیر تعدیل کننده و سازنده در این روند داشته باشد.