حقوق بین الملل بشر دوستانه

حقوق بین الملل بشر دوستانه

چالش‌های عمده‌ای که حقوق بین‌الملل بشردوستانه باید در جنگ‌های نابرابر به آن‌ها توجه نماید، به موازین اجرای اصل تفکیک میان جمعیت غیر نظامی و رزمندگان و نیز میان اموال غیرنظامی و اهداف نظامی مربوط می‌شوند. تجربه نشان می‌دهد طرفی که از برتری نظامی برخوردار است به منظور ملایمت بخشیدن به موازین مربوط به حمایت از غیر نظامیان به نفع خود، غالباً مبادرت به اتخاذ تفسیری موسع از هدف نظامی یا از آنچه که مشارکت مستقیم در مخاصمات محسوب می‌شود، می‌نماید. در مقابل، نفع طرف ضعیف‌تر در آن است که از رویارویی‌های نظامی مستقیم با دشمن اجتناب نموده و بدین‌گونه شکست خود را به تأخیر اندازد. بنابراین، خواهد کوشید تا با درآمیختن رزمندگان خود در تودۀ جمعیت غیرنظامیِ تحت کنترل خویش، آنان را مورد حمایت قرار دهد، خواه از طریق کشاندن عملیات نظامی به مناطق شهری یا با استفاده از غیرنظامیان به عنوان سپر دفاعی.

مخاصمات مسلحانه غیر بین‌المللی در دو دهۀ اخیر، از حیث تعداد فزون‌تر بوده و آثار فاجعه بارتری بر جعیت غیر نظامی و اموال غیرنظامی دارند. این مخاصمات که اکثراً منشأ مذهبی یا قومی دارند، اغلب از نفرت تغذیه می‌شوند و در آن‌ها کمترین احترام برای افراد متعلق به گروهی که با آن در جنگند، نادیده گرفته می‌شود. اغلب حتی هدف جنگ نابودی یا بیرون راندن گروه متخاصم از یک سرزمین است. به علاوه، از آنجا که این مخاصمات مسلحانه عموماً در سرزمین دولت‌های فروپاشیده جریان دارند، مشخصۀ آن‌ها نبود ارتش منضبط و دارای ساختار نظامی و سلسله مراتب است، عاملی که ضامن احترام به حقوق بین‌الملل بشردوستانه است. به این ترتیب، آثار این دسته از مخاصمات مسلحانه بر غیرنظامیان، به مراتب از میزان خسارات جانبی که ممکن است از عملیات نظامی حاصل گردد، فراتر می‌رود.

این نوشتار بر آن است که تضمین حمایتی مطلوب‌تر از قربانیان مخاصمات مسلحانه و از اموال غیرنظامی عملِ همزمان در دو سطح مختلف را ایجاب می‌کند: روشن نمودن ماهیت حقوقی و حدود برخی از قواعد حمایتی حقوق بین‌الملل بشردوستانه(بخش اول)، و وفق دادن نهادهای مربوط به تضمین اجرای حقوق بین‌الملل بشردوستانه با شرایط جدید(بخش دوم).

بدیهی است که پرداختن به تمامی چالش‌های پیش روی حقوق بین‌الملل بشردوستانه از ظرفیت این کتاب خارجاست. نگارندگان امید دارند در چاپ بعدی این اثر پرداختن به برخی از چالش‌های دیگر، از جمله حملات سایبری و استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین (پهبادها)، میسر گردد.