تحلیل سیاسی مدرن

تحلیل سیاسی مدرن

کتاب تحلیل سیاسی مدرن اثر رابرت دال عالم برجستة علم سیاست در پی ارائة مدلی «علمی» برای مطالعة سیاست است. دال به نسلی از دانش‌پژوهان سیاسی تعلق دارد که دغدغة مهمشان علمیکردن دانش سیاسی بوده است ــهرچند در عمل دریافته‌اند که علمیکردن به معنای بسیار مضیق آن حداقل با اَبزار موجود همیشه امکان‌پذیر نیست. کتاب حاضر که تاکنون چندینبار تجدید چاپ‌شده و مورد ویرایش قرار گرفته است، کتابِ کلاسیکِ علم‌گرایانهای درباب سیاست تلقی می‌شود.
رابطة قدرت و سیاست از مسائل اصلی در مطالعات و تحلیل‌های سیاسی است و کتاب پرآوازة دال ــکه ترجمة ویراست ششم آن را در دست داریدــ از آثار قابل بحث در این حوزه محسوب می‌شود.

با وجودی که دال ترجیح می‌دهد بهجای واژة قدرت[1] از واژة نفوذ[2] استفاده کند اما مقصودش همان چیزی است که سنتاً در متون سیاسی از آن به قدرت یاد می‌شود.[3] دال در بخش نخست کتاب، سیاست را در معنایی موسع براساس اِعمال قدرت تعریف می‌کند و البته تأکید دارد که در عرصة سیاست، به معنای خاص آن، مسئله فقط اِعمال قدرت نیست اما بههرحال سیاست متضمن اِعمال قدرت است.

به علاوه دال به انگیزة اِعمال قدرت که می‌تواند خیرخواهانه یا خودخواهانه باشد نیز می‌پردازد. در عینحال، سیاست در معنای مورد توجه عالمان علم سیاست معنایی مضیق دارد و به روابط مهم قدرت مربوط می‌شود که متضمن توجه به «حکومت» و «دولت» است. اما به عقیدة دال، توجه به حکومت برای عالم سیاست از منظر قدرت و، روابط قدرت، است.

کتاب کنونی با این نگاه به سیاست و تحلیل سیاسی، تأکید زیادی بر بحثهایی چون اَشکال قدرت، منابع قدرت، امکانات و محدودیت‌های قدرت و غیره دارد.

بخش دوم کتاب به سیاست به معنای خاص‌تر آن یعنی نظام‌های سیاسی و شباهت‌ها و تفاوت‌هایشان می‌پردازد.

نویسنده در تبیین شباهت‌ها به این واقعیت پرداخته که در همة نظام‌های سیاسی، افراد و گروه‌ها از نظر دسترسی به منابع قدرت و نیز به جهت میزان اِعمال قدرت با هم تفاوت دارند: در همة نظام‌های سیاسی اهداف متعارضی وجود دارد و لاجرم تعارض ایجاد می‌شود؛ همة نظام‌های سیاسی بهدنبال کسب مشروعیت هستند و به ایدئولوژی خاصی شکل می‌دهند؛ همة نظام‌های سیاسی در محیطی عمل می‌کنند که شامل نظام‌های سیاسی دیگر است و، در نتیجه، تحت تأثیر دیگران نیز هستند؛ و نهایتاً همة نظام‌های سیاسی تغییراتی را تجربه می‌کنند.

در بحث راجع به تفاوت‌هایِ میان نظام‌های سیاسی فهرستی از معیارها ارائه می‌شود که عبارتاند از: 1. مسیرهای تاکنون طیشده 2. سطوح اجتماعی‌ـ‌اقتصادی 3. توزیع منابع و مهارتهای سیاسی 4.

درجة شکافها و انسجام 5. میزان و شدت تعارضات و 6. نهادهای تقسیم و اِعمال قدرت. اما تفاوت مهمی که دال تأکید بیشتری بر آن دارد به نهادهای تقسیم و اِعمال نفوذ و قدرت برمی‌گردد، که باعث می‌شود او به طبقه‌بندی میان پلی‌آرشی‌ها و غیرپلی‌آرشی‌ها برسد.

برخی این مفهوم‌بندی را از مهمترین دستاوردهای دال در حوزة دانش سیاسی می‌دانند اما همانگونه که خودش اذعان دارد این دو اصطلاح، تقریباً معادل مردم‌سالاری و غیرمردم‌سالاری هستند و شاید بتوان وجه تمایز آنها را بیشتر از نظر دیدگاه غیرارزشی‌ترِ حاکم بر دو اصطلاح نخست دانست. دال به تفصیل می‌کوشد شکل‌گیری و عدم شکل‌گیری این نظام‌ها را در جوامع مختلف تبیین کند.

بخش سوم کتاب به بررسی مشارکت و ارزیابی سیاسی اختصاص دارد. تلاششده تا میزان متفاوت مشارکت سیاسی در جوامع مختلف، و همچنین در طول زمان در جوامع واحد براساس مجموعه‌ای از متغیرها، توضیح داده شود. ارزیابی سیاسی نیز جنبة هنجاری موضوع را دربر می‌گیرد و متضمن بحث دربارة عدالت است.

بخش چهارم به اهدافِ تحلیل سیاسی مدرن اختصاص دارد. در اینجا دال بر آن است که مزایای تحلیل علمی سیاست را شکافته و اهمیت کاربردیاش را نشان دهد.   

بی‌تردید نگاه دال و همکارش بروس استاینبریکنر نگاهی غربی و مبتنی بر تجربة آنان از نظامهای سیاسی است. اما به‌هر‌حال حایز اهمیت است، زیرا اثری کلاسیک و، در نتیجه، همواره قابل بحث و نقد است.

از اینرو، ترجمة کتاب حاضر نه به معنای پذیرش دیدگاه‌های نویسندگان است و نه مطالعة آن می‌تواند به معنای پذیرشِ بدون نقد آن باشد. این اثر تاکنون از دیدگاه‌های متفاوت در غرب مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته و اینک جادارد اجتماع علمای سیاست در ایران آن را مورد نقد و بررسی جدی قرار دهند. ترجمة آن نیز از همین منظر اهمیت خاصی دارد.

مترجم در ترجمة کتاب تلاش‌کرده نهایت امانت را رعایت کند. متن دشواری خاصی برای دانش‌پژوهان و دانشجویان علم سیاست ندارد، جز در مواردی که ممکن است انتزاعی‌بودن بحث‌ها باعث سنگینی متن شود. در عینحال، نقد ترجمه می‌تواند به بهبود آن در چاپ‌های بعدی اثر کمک کند.

ترجمه و انتشار فارسی کتاب دال یکبار در دهة 1360 صورت گرفته بود. در همان زمان من در دوران دانشجویی بدون آنکه از وجود ترجمة فارسی اطلاع داشته باشم آن را ترجمه کردم اما هنگامیکه متوجه شدم برای چاپ آن اقدامی نکردم.

باتوجه به عدم تجدیدچاپ فارسی کتاب در سال‌های بعد، جناب آقای علیرضا جاوید در سال 1386 پیشنهاد کردند تا آن ترجمه چاپ شود اما چون نسخة دستنویس ترجمه تصادفاً مفقود شده بود، فکر ترجمة ویرایش جدید کتاب (که همراه با روزآمدی اطلاعات آن با دستیاری بروس استاین‌بریکنر است) مطرح شد.

سرانجام این ترجمة «مجدد» انجام شد و انتشارات فرهنگ جاوید چاپ آن را بهعهده گرفت. در اینجا جا دارد از زحمات آقای جاوید و همکاران محترمشان در انتشارات فرهنگ جاوید سپاسگزاری کنم.

امیدوارم چاپ این ترجمه بتواند گامی در جهت اعتلای دانش سیاسی نقادانه باشد و از رهگذر گفتوگوی علمای سیاست در ایران با آثار کلاسیکی چون کتاب دال، راه برای نظریه‌پردازی‌های ایرانی و متکی بر تجربه و فرهنگ ایران گشوده شود.

یکتا : تجربه ای متفاوت در خرید کتاب

کتاب تحلیل سیاسی مدرن به نویسندگی رابرت دال - بروس استاین بریکنر و ترجمه ی حمیرا مشیرزاده منتشر شده توسط انتشارات فرهنگ جاوید در سایت یکتا موجود می باشد.
شما می توانید کتاب موردنظر خود را به صورت تلفنی 66403535 سفارش داده یا در سایت ثبت سفارش نمایید.