کافی شاپ و زندگی شهری

کافی شاپ و زندگی شهری

کتاب «کافی‌شاپ و زندگی شهری» نوشته نعمت‌الله فاضلی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، به همت انتشارات تیسا راهی بازار نشر کشور شد. در این کتاب، کافی‌شاپ به عنوان پدیده‌ای فرهنگی در شهرنشینی مدرن مطالعه شده و موضوعاتی همچون ابعاد جنسیتی کافی‌شاپ‌ها، نقش کافی‌شاپ‌ها در روابط بین نسلی در ایران امروز و رابطه میان کافی‌شاپ و مصرف‌گرایی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در مقدمه کتاب «کافی‌شاپ و زندگی شهری» آمده است: «مسلماً مردم برای نوشیدن یک فنجان قهوه به کافی‌شاپ نمی‌روند... نوشیدن قهوه تنها بهانه‌ای است برای دست یافتن به تجربه‌های دیگر. در قهوه‌خانه و کافی‌شاپ چیزی فراتر از قهوه، خوردنی و نوشیدنی وجود دارد: چیزی از جنس معنا، احساس، تجربه و فرهنگ».

«کافی‌شاپ‌ها به مثابه مسئله فرهنگ و اهمیت آن»، «کافی‌شاپ و مطالعات فرهنگی» و «ویژگی‌ها و کارکردهای کافی‌شاپ‌ها» عنوان بخش‌های آغازین کتاب «کافی‌شاپ و زندگی شهری» را تشکیل داده‌اند. در این بخش‌ها به بررسی اهمیت کافی‌شاپ‌ به عنوان مسئله‌ای فرهنگی و نسبت آن با مطالعات فرهنگی پرداخته شده و در ادامه به بیان ویژگی‌ها و کارکردهای کافی‌شاپ‌ها می‌پردازد.

نویسنده کتاب، نخستین ویژگی قابل مشاهدة کافه‌ها را شهری بودن آنها دانسته و معتقد است جمعیت روستایی فاقد شرایط شکل‌گیری و رواج کافه است زیرا این فرهنگ در ارتباط با تولید، کشاورزی، و صنایع دستی و سنتی بوده و فاقد شرایط امکان و مجال اجتماعی ظهور و توسعه کافه‌نشینی است.

«کافی‌شاپ و طبقه متوسط جدید شهری«، «کافی‌شاپ و تجربه مدرنیته»، «کافی‌شاپ و سیاست»، «کافی‌شاپ و فرهنگ جوانی»، «کافی‌شاپ و رسانه‌ها» و «کافی‌شاپ و زندگی روزمره»، عنوان برخی مطالب کتاب «کافی‌شاپ و زندگی شهری» را در بخش «ویژگی‌ها و کارکردهای کافی‌شاپ‌ها» تشکیل می‌دهند.

نویسنده در ادامه و در دیگر بخش‌های کتاب با عنوان «تجربه‌های کافه‌نشینان» و «کافی‌شاپ و آینده»، به بیان فضاهایی پرداخته که کافه‌روها تجربه می‌کنند و سپس تلاش کرده پیوندی میان کافی‌شاپ و آینده برقرار کند.

نویسندة کتاب «کافی‌شاپ و زندگی شهری» معتقد است شاید بتوان کافه‌های موجود در کلان‌شهرها را متناسب با ویژگی‌های فکری، صنفی و طبقاتی مشتریان آنها یا بر اساس منطقه جغرافیایی و اجتماعی‌شان طبقه‌بندی کرد، اما تمامی کافه‌نشین‌ها، سنت‌گرا یا نوگرا، فقیر یا ثروتمند و... همگی در این فضاهای فرهنگی در نهایت یک آیین را به جا می‌آورند و آن، آیین مُدرن‌شدن و پُست‌مدرن‌شدن است.

چنانکه نویسنده معتقد است، تجربه‌های زیبایی‌شناختی مانند گوش دادن به موسیقی و تماشای نقاشی، تجربه‌های رمانتیک ناشی از همنشینی دو جنس مخالف با یکدیگر و تجربه‌های اجتماعی نهفته در گردهمایی‌ها و گفت‌وگوها، از جمله تجاربی است که در فضای کافی‌شاپ‌ها رخ می‌دهد. به باور نویسنده، برای بخشی از جوانان ما، کافه حکم اتوپیا (آرمانشهر) را دارد زیرا بسیاری از رمزگانی که او خودش را با آنها نزدیک می‌داند، در کافه وجود دارد.

فاضلی در «کافی‌شاپ و آینده» می‌نویسد: «کافه‌ها «قاصدهای فرهنگ» هستند که از «فرهنگ آینده» برای ما خبر می‌آورند. کافه‌ها فضاهای فرهنگی هستند که جوانان با مشارکت در آن به نوعی آینده را بازی می‌کنند و از طریق این کافه‌ها، «شبکه‌های اجتماعی» برای اعمال قدرت خود در آینده را شکل می‌دهند. از‌این‌رو کافی‌شاپ‌ها به رغم کم‌شمار بودن، دریچه‌هایی هستند که می‌توان از طریق آنها دید که در آینده نه‌چندان دور چه نوع مناسباتی بین انسان‌ها شکل خواهد گرفت یا خواسته‌های مردان و زنان آینده چیست؟ چگونه لباس خواهند پوشید؟ چه غذاهایی خواهند خورد؟ و...»