مبانی نشانه شناسی

مبانی نشانه شناسی

کتاب مبانی نشانه شناسی تئاتر نوشته «دانیل چندلر» با ترجمه «مهدی پارسا» چندی است که توسط انتشارات سوره مهر به بازار نشر راه یافته است. این کتاب در ۳۵۱ صفحه در قطع رقعی به قیمت ۳۵۰۰ تومان با شمارگان ۲۲۰۰ نسخه در دسترس علاقه مندان هنر و نشانه شناسی قرار گرفته است. این کتاب در هفت فصل به همراه یک بخش مقدمه و تعریف ها در آغاز کتاب و ارائه اشکال و جداول تألیف شده است.

اهمیت این کتاب آن قدر بالاست که مترجم و در واقع مؤلف، پیش از شروع مقدمه نظر سه تن از استادان دانشگاه های انگلیس، استرالیا و آمریکا را آورده است که از جمله آن ها می توان به نظر گای کوک استاد دانشگاه ریدنیگ انگلستان اشاره کرد: «به جرئت می توانم بگویم نشانه شناسی در این کتاب به بهترین وجه معرفی شده است. یک منبع جامع، تأثیرگذار و جذاب که می تواند هم برای مبتدیان و هم برای دانشجویان پیشرفته تر باارزش باشد.»

سنت های نشانه شناسی، روش های نشانه شناسی، ارتباط با زبان شناسی لانگ و پارون و چرا نشانه شناسی بخوانیم از جمله مباحثی است که در آغاز کتاب و در بخش تعریف و پیش از فصل اول مورد بررسی قرار می گیرد. در ادامه، در فصل نخست، الگوهای نشانه، الگوی سوسوری و الگوی پیرسی و چهارچوب یلمزلف تشریح می شود. نشانه ها و چیزها، تحلیل ساختارها، چالش های لفظی، رمزگان، برهم کنش های متنی و محدودیت ها و قابلیت ها عناوین فصل دوم تا هفتم این کتاب است. به گفتة مؤلف کتاب چندلر، که در پیش گفتار کتاب خود آورده است، نسخة اولیه این کتاب در سال ۱۹۹۴ نوشته شده است.

چندلر در این کتاب کوشیده تعریف نشانه شناسی را، و نیز آنچه را که از نشانه شناسی موردنظر بوده تبیین کند و به چالش بگذارد. او در ابتدا به عام ترین تعریفی که »امبرتواکو» از نشانه شناسی در سال ۱۹۷۶ ارائه داده می پردازد و سپس از زبان او نقل قول می کند که نشانه شناسی با هر چیزی که بتواند یک نشانه قلمداد شود، سر و کار دارد و نشانه شناسی مطالعه هر چیزی است که بر چیز دیگری اشاره دارد. چندلر خود می گوید: «نشانه ها می توانند به شکل کلمات، تصاویر، اصوات، اطوار و اشیا ظاهر شوند و تأکید می کند که نشانه شناسان به دنبال پاسخ به این پرسش اند که معناها چگونه ساخته می شوند و واقعیت چطور بازنمایی می شود و نشانه شناسی در اشکال فراوان با تولید معنا و بازنمایی ارتباط دارد. به این ترتیب می بینیم که مؤلف در آغاز کتاب خود تلاش می کند به این پرسش و نیز چنین مباحثی کلّی از نشانه شناسی بپردازد و می کوشد در این راه وجوه مختلف نشانه ها و نظام های آن را تبیین سازد.

تعریف نشانه شناسی و پرداختن به این علم از نگاه فردنیاند سوسور، چارلز پیرسی که نظریه صوری نشانه ها را مطرح کرد و همچنین کسانی که مکتب کپنهاک یا مکتب پراگ و نیز مکتب پاریس را در حیطه نشانه شناسی بنا نهادند ونیز سایر نشانه شناسان همچون رومن یا کوبسن، گرماس، متز، بارت، اکو، دریدا، فوکو، کریستوا، هال و.. دائما ً از زبان چندلر به آن در این کتاب اشاره می شود. چندلر می گوید که نشانه شناسی یکی از روش های تحلیل متن است و سپس به تحلیل محتوایی و تحلیل نشانه شناسی اشاره می کند و نیز به ارتباط آن با زبان شناسی می پردازد. نظر سوسور و الگویی که او درباره نشانه ارائه می دهد، مبحثی است که چندلر آن را واکاوی می کند و به شکلی دقیق و روشن، بازنمایی می کند و از قول او یادآور می شود که نشانه، یک کل است که از اتصال دال به مدلول نتیجه می شود.

نقش انسان در تولید معنا موضوعی است که مؤلف در مبحث نشانه شناسی مورد تأکید قرار می دهد و از همین منظر می کوشد، نظرات پیرسی و سوسور را مطرح سازد و یادآور شود که اساسا ً انسان سهم مهم و به سزایی در تولید معنا دارد و مهم تر از هر چیز موجودی معناساز است. سه گانه پیرسی در نشانه شناسی که شامل مفهوم، مصداق و حامل نشانه می شود و به عنوان مثلث نشانه ای مطرح و معروف است، دیدگاهی است که در همان فصل اول کتاب چندلر تفسیر و درباره آن توضیح داده می شود. وجوه نمادین، شمایلی و نمایه ای از انواع نشانه ها از نظر سوسور مطرح شده و مؤلف آن ها را به تفصیل واکاوی می کند.

نکته مهمی دیگری که در این کتاب به آن پرداخته می شود، نشانه ها، چیزها و نام گذاری اشیا است که چندلر از نظریات ژان بودریار و ژان پیاژه و کاترین بلزی در این خصوص بهره می برد. روابط مفهومی و مکانی، محورهای افقی و عمودی، بعد همنشینی، روابط متوالی یا زنجیره ای، تقلیل ساختاری، بعد جانشینی، هم ترازی، نشان داری صوری و توزیعی، تقابل ها و زبان تقابل عناوینی است که در فصل سوم کتاب به بحث گذاشته می شود. «آلژیرا داس گرماس» نشانه شناس دیگری است که مربع نشانه شناختی را به عنوان ابزار تحلیل مفاهیم زوج معرفی کرد و به کمک آن اتصالات و انفصالات منطقی وابسته به جنبه های بنیادی معنایی در یک متن را در نقشه ای ترسیم کرد. در واقع چندلر با مطرح کردن این مباحث می کوشد، علم نشانه شناسی و مباحث پایه ای آن را به عنوان مبانی اولیه برای خوانندگان و علاقه مندان این مبحث یا موضوع تشریح سازد.

با خوانش و مطالعه این کتاب خواننده درمی یابد که مباحثی نظیر، استعار، مجاز، مجاز مرسل، مجاز جزء به کل، مجازهای اصلی و اسطوره، مباحثی هستند که در علم نشانه شناسی باید مورد توجه قرار گیرد و در ادامه بر او روشن می شود که مفهوم رمز و رمزگشایی از جمله مباحث بنیادی نشانه شناسی است. نکته ای که در این بخش به خوبی از آن بحث می شود و به زبان خیلی راحت و آسان به خواننده تفهیم می شود، پرداختن به انواع رمزگان است و این انواع رمزگان که شامل اجتماعی، متنی، تفسیری، ادراکی، واقع گرایی است، به شکل مختصر و مفید و موجز در این کتاب از آن سخن به میان می آید.

اهمیت الگوهای ارتباطی، موقعیت یابی سوژه، موقعیت ها خوانش، وجوه خطابی و بینامتینت، درون متنیت و انواع و درجات بینامتنیت و... دیگر موضوعات مهم این کتاب به شمار می رود که چندلر با استفاده از نظریات نشانه شناسان مطرح همچون کریستوا، بارت، سوسور، فوکو، کلودلوی استروس، ژرارژنت آن ها را به درستی تبیین ساخته و توضیح داده است.

نشانه شناسی پساساختارگرا، قابلیت های تحلیل نشانه شناختی، تشکیل معناها و سوژه ها، وجوه نشانه شناختی از مباحث عمده و مهم فصل پایانی هفتم کتاب چندلر است که با عنوان محدویت و قابلیت ها آمده است.

این کتاب از آن نظر اهمیتش دوچندان می شود که چندلر از نظریات بسیاری از نشانه شناسان و نظریه پردازان برای تشریح، تبیین، توضیح، تعریف و تفسیر نشانه شناسی بهره های وافری برده است و به تنهایی نخواسته است که نظریات شخصی خویش را در این حیطه ارائه دهد. چندلر حتی برای خوانندگان علاقه مند در پایان کتاب خود چند کتاب تخصصی دیگر را در حیطه نشانه شناسی معرفی می کند که هیچ کدام از آن ها متأسفانه به زبان فارسی ترجمه نشده است. او سپس به مقالات و کتاب هایی که برای تألیف این کتاب از آن ها بهره برده است، اشاره می کند.

یکی از ویژگی های این کتاب البته به غیر از خود متن اصلی کتاب که به صورت جامع و مانع به آن می پردازد، اصطلاحات تخصصی مباحث علم نشانه شناسی است که در پس از فصل هفتم به عنوان فهرست اصطلاحات آمده است

در این بخش حتی خواننده ای که چندان علاقه مند به کل متن کتاب نباشد، با خواندن تعاریف اصطلاحات تخصصی می تواند حداقل آشنایی اولیه ای با مباحث علم نشانه شناسی داشته باشد، که از جمله آن ها می توان به ترکیب بندی رمزگان، قطعه بندی، رمزی شدن، دلالت ضمنی، واسازی، تحلیل در زمانی، رمزگشایی، دلالت مستقیم، دال تهی، رمز و خوانش تقابلی، آوامحوری، بازنمایی، نشانه شناسی، دال، مدلول، دلالت، عمل دلالت، سوژه، ساختارگرایی و... اشاره کرد. به هر حال مؤلف در این کتاب تمام همّ و غمّ و تلاش خود را به کار گرفته تا کتابی خواندنی از علم نشانه شناسی ارائه دهد و توجه علاقه مندان این بحث و بخصوص دانشجویان هنر، فلسفه و ادبیات را به خود جلب کند که در این زمینه موفق می شود.

اهمیت دیگر کتاب در تقسیم بندی درست و دقیق مباحث اصلی آن است که در هفت فصل به همراه یک مقدمه و تعاریف اصطلاحات، در پایان کتاب جداسازی شده است و نکته دیگر در این خصوص فهرست جداول و اشکال است که پس از فهرست اصلی کتاب به صورت مشخص و مجزا در فصول و بخش های کتاب فهرست بندی شده است و مطالعه را برای درک بهتر خوانندگان از مباحث مورد اشاره کتاب آسان تر ساخته است در اینجا همچنین باید به ترجمه خوب و روان این کتاب اشاره کنم که توسط مهدی پارسا با دقت و درستی به انجام رسیده است. مترجم کوشیده است در ترجمه کتاب هم لغات و واژه های ساده و نیز واژگان معادل و درستی را برای کلمات زبان اصلی یعنی زبان مبدأ انتخاب کند.

چاپ دوم این کتاب نشان دهنده آن است که مترجم کتابی نظیر مبانی نشانه شناسی را به طور دقیق، روشن و در عین حال مبسوطی با زبان و نثر پالوده و روان به خوانندگان فارسی زبان معرفی کند. این کتاب همچون کتاب های دیگر نشانه شناسی انتشارات سوره مهر زیر نظر دکتر فرزان سجودی ترجمه شده و برای چاپ و نشر به این نهاد انتشاراتی معرفی شده است. چاپ خوب و قطع مناسب این کتاب از دیگر محاسن ظاهری آن به شمار می رود و موجب می شود خواننده به راحتی با کتاب انس گیرد و مباحث عمده و مهم و گاه سنگین آن را مطالعه کند.

به هر حال همان طور که مؤلف در پشت جلد آن اشاره کرده و در مقدمه خود آورده است: «جریان اندیشه با استدلال هم ارز نیست، و این نکتة مثبت کتاب مبانی نشانه شناسی است. این کتاب نه ترتیب تاریخی را پیش گرفته و نه به پی رفت منطقی وفادار مانده است.» خواننده، این کتاب را به همة علاقه مندان نشانه شناسی و دانشجویان و استادان هنر و ادبیات و فلسفه توصیه می کند و امیدوار است که با مطالعة آن بتوانند نگاه روشن تر و درست تری از مبحث علم نشانه شناسی پیدا کنند.

یکتا : تجربه ای متفاو ت در خرید کتاب

کتاب مبانی نشانه شناسی به نویسندگی دانیل چندلر و ترجمه ی مهدی پارسا منتشر شده توسط انتشارات سوره مهر در سایت یکتا موجود می باشد . شما می توانید کتاب مورد نظر خود را به صورت تلفنی 66403535 سفارش داده یا در سایت ثبت سفارش نمایید.

5235