چهار گوهر

چهار گوهر

کتاب چهارگروه منتخبی از اشعار چهار گروه شعر فارسی است که در عراق و خراسان می‌زیسته‌اند و از پایه‌گذاران و مروجین شعر عراقی محسوب می‌شوند.

در واقع این کتاب گزیده‌ی شعر شاعران حوزه‌ی ادبی عراق «انوری ابیوردی، ظهیر فاریابی و جمال‌الدین و کمال‌الدین اصفهانی) است.
سبک عراقی به سبکی از شعر پارسی گفته می‌شود که از اواخر قرن ششم تا قرن نهم هجری رواج و ادامه داشته است. نام این سبک از عراق عجم گرفته شده است، اما رواج این سبک محدود به سرزمین عراق عجم نبود و در نواحی دیگر نیز رواج داشت.

ابوالفرج رونی، سید حسن غزنوی و جمال‌الدین اصفهانی از بنیان‌گذاران و کمال‌الدین اصفهانی، سعدی، عراقی و حافظ از نمایندگان این سبک به شمار می‌روند.

انوری ابیوردی اگرچه به پیامبر ستایشگران معروف است. اما در تغییر سبک شعر فارسی تأثیر بسزایی داشته است و در استفاده از زبان محاوره گاه سخن را به درجه‌ای از سادگی می‌رساند که گویی قسمت‌هایی از محاورات معمول و عادی را در شعر خود گنجانیده است.
جمال‌الدین اصفهانی از دیگر قصیده‌سرایانی است که اشعارش سرشار از مضامین اخلاقی و حکمی و در عین حال روان و ساده و خالی از تکلف است.

ظهیرالدین فاریابی نیز از قصیده‌سرایان و غزل‌گویان معروف قرن ششم است که شعر او مانند اشعار انوری، روان و پر از معانی دقیق و بدیع است.

کمال‌الدین اصفهانی معروف به «خلاق المعانی»، در آوردن معانی دقیق استاد بود. او شاعری باریک اندیش و خلاق معانی است و در آوردن التزامات دشوار و به کار بردن ردیف‌های مشکل شهرت دارد.

شاعران نام برده همچون بسیاری از شعرای فارسی، با وجود اینکه توجه خاصی به مدح و مدیحه‌سرایی داشته‌اند، همگی به علوم زمان خود چون فلسفه، حکمت، طب، نجوم، لغت و کلام آگاه بوده‌اند.

فهرست مطالب این کتاب بدین شرح است: «پیشگفتار»، «اوضاع سیاسی اجتماعی و ادبی ایران در دوره سلجوقیان»، «زندگی، احوال و آثار انوری ابیوردی»، «زندگی، احوال و آثار جمال‌الدین اصفهانی»، «زندگی، احوال و آثار ظهیرالدین فاریابی»، «زندگی، آثار و احوال کمال‌الدین اصفهانی»، «تعلیقات: شرح لغات، مشکلات و معانی برخی اشعار».