سایه های شکار شده

سایه های شکار شده

<span style="&quot;font-size:" medium;"="">سايه هاي شکار شده

قسمتی از کتاب

 گزيده مقالت فارسي٬ بهمن سرکاراتي٬ نشـر قـطره٬ تـهران ٬١٣٧٨ ٣٩٠ص. اين کتاب مجموعه مقاله هايي است در موضوعاتي چون حماسه و اسطوره شناسي تطبيقي٬ فقه اللغه ايراني٬ زبان و ادب فارسي و تاريخ ايران باستان که پيش تر در نشريه ها و مجله هاي متعدّ د منتشر شده بود. عنوان کتاب مأخوذ از ابياتي است از جـلل الديـن مولوي که بر پيشاني کتاب درج شده است: ّ ان مـرغ وش مــرغ بــر بـال پـران و سـايه اش مي دود بر خاـک پـر ّ ِاد آن ســايه شــود مي دود چندان که بـي مايه شـود ابـــلهي صــي منابع مقاله هاي اين مجموعه نشان مي دهد که مؤلف٬ در هر باب٬ مهم ترين تـحقيقات قديم و جديد به زبان هاي متعدّ د را از نظر گذرانده است. ّ في و بررسي آنها مي پردازيم. مجموعه شامل هفده مقاله است که ذيلً به معر مقاله يکم٬ «پري٬ تحقيقي در حاشيه اسطوره شناسي ِ تطبيقي» ّ و دام اهريمني انگاشته شده و٬ در آيين مزديسنا و ادبيات زرتشتي٬ پري از مظاهر شر در کـنار جـادوان و جـهيکان٬ از او بـه زشـتي يـاد شـده است. ولي در ادب فـارسي و داستان هاي عاميانه٬ پري موجودي زشت و ناخجسته نيست بلکه نگار فريبايي است که ّ برخوردار است و گاه٬ به جـهت بـهي و زيـبايي و از نيکويي و خوب چهري و حتي فر سايه هاي شکارشده نقد و بررسي ١٢٣ نامه فرهنگستان ٢/ ٤ سودـرساني به مردمان٬ در مقابل ديو و اهريمن قرار مـي گيرد. نـويسنده٬ پس از بـحث مفصلي درباره ريشه شناسي واژه اوستاييــ ¦Pairika و بررسي نقش پري در فرهنگ هاي ـگوناـگون٬ به اين نتيجه مي رسد که پري٬ در اصل٬ يکي از زنــ ايزدان بوده که به روزگاران ِ ـکهن و پيش از دين آوري زردشت ستايش مي شده؛ ولي بعدها٬ در اثر عوامل گوناـگون٬ ِ تازه٬ او مانند دگرگوني هاي اجتماعي٬ دين آوري و نوکيشي ها و رواج ارزش هاي اخلقي را زشت و اهريمني پنداشتند. با اين همه٬ خاطره ديرين پري٬ به صورت الهه اي که بـا ِ ناخودآـگـاه ـکامکاري و باروري و زايش رابطه نزديک داشت٬ هم چنان در ذهن جمعي مردمان باقي مانده و در ادب فارسي و فرهنگ عاميانه ايراني منعکس شده است. بيوار٬ باستان شناس و ايران شناس انگليسي٬ در مقاله اي با عـنوان «سـرزمين پـريان 1) A. D. H. Bivar, «A Persian Fairyland», Acta Iranica 24, Papers in Honour of Professor Mary Boyce, Leiden 1985, pp, 25-42. 2) Parikanioi ٬ ١ به اين مقاله توجه کرد ولي خود نظريه ديگري ايران» (٬(١٩٨٥ در جشن نامه مري بويس درباره منشأ و خاستگاه پريان پيش کشيد. بنابر نظريه بيوار٬ سرچشمه افسانه پريان را٬ با ِ هندو اروپايي جستجو آن نيروي مشهور جادوگري و جنگاوري٬ نبايد در مفاهيم ديني ِ مـربوط بـه قـبيله اي ـکرد بلکه اين افسانه ها برخاسته از يک سلسله سـنت هاي ايـرانـي ِز٬ کـه در ٢ هستند. اين قبيله در منطقه خوش آب و هواي جـبل بـار موسوم به پريکاني َکْري بين ِ قسمت جنوبي ناحيه اي که از رفسنجان و پاريز تا بلندترين مناطق پيرامون ده ب بم و جيرفت امتداد دارد٬ سکونت داشتند. به گفته بيوار٬ روحانيون زردشتي از اين قبيله بيزاري مي جستند؛ ولي گويا٬ به تأثير روايـات پـارتي٬ در حـماسه ها و سـپس در شـعر پارسي٬ با آنان همدلي مي شود.