قبله ی عالم

قبله ی عالم

کمتر پادشاهی در سلسله قاجار جایگاه ناصرالدین شاه را در ذهن مردم ایران دارد. او بیش از همه پادشاهان این سلسله به تصویر کشیده شده است، دستمایه داستانها قرار گرفته است و  درباره اش و درباره دوران سلطنتش کتاب نوشته شده است. ریشه یابی حوادث تاریخ معاصر ایران از دعواهای مرزی گرفته تا تاریخ جنبشهای سیاسی هر مورخی را ناگزیر به دربار او می کشاند. گرچه داستانهای سلطنت او بسیار گفته شده است، اما جای کتابی که به خود او بپردازد و داستان ناصرالین شاه را بازگوید بسیار خالی بود. عباس امانت با تیزبینی یک محقق و دانش یک مورخ به جبران این نقص پرداخته است و حسن کامشاد به نثر او ظرافت ادبی بخشیده است. 

عباس امانت در گفتن داستان ناصرالدین شاه از منابع بسیاری بهره می گیرد، به یادداشتها و نامه های او اتکا می کند و از قول معاصرانش نقل قول می کند. در نتیجه تصویری که او از «شاه شهید» ارائه می کند دقیق، واقعی و قابل درک است. ناصرالدین شاه او هم آن جوان نورسته ایست که امر به قتل میرزاتقی خان می دهد و هم آن پادشاهی که سوداهای بزرگ قدرت و عظمت منطقه ای را در سر داشته است. هم هنردوستیست که از تشویق هنرمندان لذت می برد و هم آزمندی که از مصادره اموال صدراعظم نوریش خشنود است.

این تصویر واقعی باعث می شود تا خواننده کتاب عناصر هویت معاصر خود را به راحتی در دوران ناصری بیابد. پادشاهی که علیرغم ضعف خود را سلطان امت شیعه و پاسدار عتبات عالیه و شیعیان کشورهای همسایه می داند. سلطنتی که می کوشد از اختلاف دو ابرقدرت همسایه اش سود برد و امتیاز بگیرد و با اینحال در محاسبه نیات دول اروپایی بیش از یکبار اشتباه می کند. و درنهایت ناچار است با غرولند و غروری جریحه دار برتری آنها را  در دارالخلافه تهران بپذیرد. شهشنشاه کشورگشایی که برای یکبار سان قشون دیدن در چمن سلطانیه زنجان باید اقدام خود را برای کاردار انگلیس توجیه کند و بعد با سرافکندگی از ترس وبا از میان راه بازگردد. و دلیل بازگشتش را به سفیر روسیه توضیح دهد. عباس امانت در ترسیم پیچیدگیهای  شخصیتی ناصرالدین شاه و اوضاع بغرنج دوران ناصری موفق و موشکاف است و همین خواندن کتابش را لذتبخش و آموزنده می کند.