رازوری زنانه

رازوری زنانه

«رازوری زنانه تنها به موقعیت فرودست زنان نمی‌پردازد، بلکه انتقاد از وضعیت زنان را در بستر انتقادی کلی از عناصری قرار می‌دهد که مشخصه آمریکای آن روز محسوب می‌شدند: مصرف‌گرایی، سکس‌زدگی و بی‌هدفی در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم و اوج وفور نعمت.
در این کتاب فریدان حمله شدیدی به روان‌شناسی فرویدی می‌کند که در آمریکا پس از جنگ شکل پیش پاافتاده‌ای به خود گرفت و به ایدئولوژی جامعه‌ای بدل شد که در آن لذت‌طلبی، تنعم و سودجویی؛ هدفی همگانی بود.
این کتاب انتقادات زیادی را برانگیخت؛ نه تنها از جانب محافظه‌کاران، بلکه از سوی فمینیست‌ها. یکی از مهم‌ترین انتقاد‌ها این بود که فریدان در این کتاب عمدتاً به وضعیت زنان در طبقات متوسط و مرفه جامعه آمریکا پرداخته و باقی زنان را به فراموشی سپرده است. نیز گفته شده که او مبلغ نوعی فمینیسم لیبرال است که حل همه مشکلات زنان را در بیرون آمدن از خانه می‌جوید.» ص 8
نویسنده در پیشگفتار کتاب درباره رازوری زنانه چنین توضیح داده است: «ناسازگاری عجیبی میان زندگی ما به عنوان زن و تصویری که سعی می‌کردیم با آن سازگار شویم وجود داشت که من دست آخر آن را «رازوری زنانه» نامیدم. پرسش دیگر من آن بود که آیا زنان دیگر هم با این شکاف اسکیزوفرنیک و پیامد‌هایش مواجه هستند؟»
فریدان برای پاسخ به این سوال با هشتاد زن مصاحبه عمیق انجام داده است و به گفته خودش این زنان که برخی در عذاب بودند و برخی آرام، سرنخ‌های نهایی و تندترین کیفرخواست علیه رازوری زنانه را در اختیار او گذاشته‌اند.
کتاب از 14 بخش «مشکل بی‌نام»، «قهرمان خوشبختی به نام زن در خانه»، «بحران کیستی زن»، «سفر شورانگیز»، «خودباوری جنسی و زیگموند فروید»، «تصلب کارکردی، جلوه‌گری زنانه و مارگارت مید»، «مربیان جنس‌گرا»، «انتخاب اشتباه»، «فروش جنسی»، «برای وقت‌کشی، کار خانه زیاد می‌شود»، «جویندگان سکس»، «انسان‌زدایی تدریجی: اردوگاه‌های کشتار جمعی مرفه»، «خود فداشده» و «طرح زندگی جدیدی برای زنان» تشکیل شده است.
فریدان در «مشکل بی‌نام» از زنان آمریکایی تا پانزده سال بعد از جنگ جهانی دوم سخن می‌گوید که مبتنی بر الگوی زن خانه‌دار حومه‌نشین زندگی می‌کردند و رؤیای آنها خانه‌داری، همسرداری و فرزندداری بوده است، اما نویسنده در این بخش به مشکل بی‌نامی ‌اشاره می‌کند که این زنان دچارش بوده‌اند و او آن را رازوری زنانه نامیده است؛ به‌طوری‌که دیگر نمی‌توان ندای درونی زنانی را که می‌گوید: «من چیزی بیشتر از شوهر و فرزند و خانه می‌خواهم» را نادیده گرفت.
«قهرمان خوشبختی به نام زن در خانه» به درد مشترک، ولی ناگفته زنان خانه‌دار اشاره دارد؛ زنانی که با وجود دستیابی به تصویر رؤیایی از یک زن، احساس تنهایی و عدم خوشبختی داشته‌اند.
نویسنده در بخش «بحران کیستی زن» به این مسئله اشاره داد که رازوری قدرت انتخاب آینده را از زنان می‌گیرد: «رازوری زنانه باعث می‌شود زنان پرسش از کیستی خود را نادیده بگیرند، حتی آنها را تشویق به این کار می‌کند. رازوری به آنها می‌گوید که می‌توانند به پرسش «که هستم؟» پاسخ دهند؛ «همسر تام، مادر مری»» ص 70
«سفر شورانگیز» تغییر زنان را روایت می‌کند به نوعی که حضور در اجتماع و اشتغال را جزو نیاز‌های خود بدانند و به قدرت برابر خود با مردان و رهایی از نقش‌های الگو مانند مادری و همسری فکر کنند که به گمان فریدان به اشتباه به «گریز از خانه» تعبیر شد.
بخش بعدی کتاب با عنوان «خودباوری جنسی زیگموند فروید» به تأثیر اندیشه فروید در رازوری زنانه اختصاص دارد. «رازوری زنانه قدرت خود را از اندیشه فرویدی اخذ کرد که باعث شد زنان و دیگر کسانی که آن را می‌آموختند، محرومیت‌های مادرانشان، خشم‌ها و کمبود‌های پدران و برادران و همسرانشان، احساسات و انتخاب‌های ممکن در زندگی را سوءتعبیر کنند.» ص 100
فروید مفهوم «حسرت ذَکَر» را ابداع کرده است به این معنا که او زن را با فقدان تعریف می‌کرد و معتقد بود در حسرت داشتن آلت تناسلی مرد است که خود فاقد آن است.
بخش دیگر کتاب انتقاد به کارکردگرایی و اندیشه‌های مارگارت مید را دربردارد: «مارگارت مید و دیگرانی که که پیشگام حوزه‌های فرهنگ و شخصیت بودند، نه تنها تعصبات فرهنگی را از دل نظریه‌های فرویدی بیرون نکشیدند و غربال نکردند، بلکه با سازگار کردن مشاهدات انسان‌شناسی خود بر اساس تئوری فرویدی، خطا را بیش ازپیش گسترش دادند، اما باید اشاره کرد اگر نبود انحراف هم‌زمان دانشمندان آمریکایی علوم اجتماعی به سمت آن چه کارکردگرایی نام گرفت، هیچ‌کدام از اینها نمی‌توانست چنین تأثیر متصلب‌کننده‌ای بر زنان بگذارد» ص 123
بخش بعدی کتاب با عنوان «مربی جنس‌گرا» اعتقاد به فضای آموزشی زنان، کالج‌های زنانه و همچنین استادان و مربیان زنان و دختران است؛ به‌طوری‌که نویسنده در این فصل از سرخوردگی مربیان دخترانی که از تحصیلات خود استفاده نمی‌کنند و به خانه‌داری روی می‌آورند سخن گفته، اما منتقد این مسئله است که چرا این مربیان علل این رفتار را کشف نمی‌کنند و آن را حاصل فرهنگ آموزشی می‌دانند. «مربیان جنس‌گرا با بازداشتن دختر از تعهد به هر چیزی، جز تعهد معمولی به ازدواج و خانواده، سازگاری را در او پرورش می‌دهند.» ص 165
«انتخاب اشتباه» به بررسی علل گرایش زنان به ازدواج پس از جنگ جهانی و همچنین نگاه جامعه‌شناسان و فرهنگ آن زمان به مادر پرداخته و پس از آن نتیجه‌گیری کرده است که «به این ترتیب، زن آمریکایی انتخاب اشتباه خود را انجام داد. او به خانه دوید تا تنها با سکس زندگی کند و فردیت خود را با امنیت معامله کند. شوهر نیز به دنبال او کشیده شد و در خانه را به روی جهان بیرون بستند. شروع کردند به زیستن در دروغ زیبای رازوری زنانه.» ص 199
نویسنده در بخش «فروش جنسی» به پژوهشی اشاره می‌کند که در آن نتیجه بر این مبنا قرار دارد که زنان خانه‌دار مشتریان حقیقی لوازم خانگی هستند؛ درحالی‌که زن شاغل از دیدگاه فروشندگان به شدت ناسالم است و به ضرر آنهاست که زن شاغل گسترش پیدا کند؛ در این صورت نویسنده به انتقاد به اقتصادی پرداخته که زنان را خانه‌دار می‌خواهد.
بخش بعدی به زنان خانه‌داری می‌پردازد که به علت خانه‌داری تمام‌وقت و مراقبت از فرزندان افسرده شده‌اند و یا یک شبه تعادل روانی خود را از دست می‌دهند؛ درحالی‌که این زنان جزو زنان باهوش و سطح بالای آمریکایی هستند.
«جویندگان سکس» بخش بعدی کتاب است. در این بخش نویسنده به مسئله جنسی در زندگی زنان خانه‌دار اشاره و عنوان می‌کند که این مسئله شاید همان مشکل بی‌نام باشد؛ چراکه زنان خانه‌دار تنها با سکس احساس سرزندگی می‌کنند.
فریدان در بخش دیگر کتاب خواننده را به این مسئله توجه می‌دهد که رازوری زنانه با زندان هیچ تفاوتی ندارد؛ به‌طوری‌که زن در این فرهنگ هویت فردی خود را از دست می‌دهد و برای رها شدن باید آزادی انسانی خود را به کار گیرد و درکی دوباره از خود به دست بیاورد.
«خود ِفداشده» عنوان بخش بعدی است. در این بخش به ظرفیت‌های مختلف زنانه از نقطه‌نظر‌های متفاوت پرداخته شده است.
بخش آخر کتاب «طرح زندگی جدیدی برای زنان» درباره جستجوی هویت توسط زنان خانه‌دار است؛ زنانی که از خود می‌پرسند می‌خواهند چه کنند؛ زنانی که می‌خواستند تحصیلات خود را به کار گیرند. نویسنده در این بخش آورده است: «اگر قرار باشد یک شغل برای یک زن راه خروج از تله باشد، او باید بتواند آن را به عنوان بخشی از طرح زندگی جدی بگیرد؛ شغلی که در آن بتواند به عنوان بخشی از جامعه رشد کند.»

15936