برنامه ریزی استراتژیک مبتنی بر سناریو

برنامه ریزی استراتژیک مبتنی بر سناریو

مدیران استراتژیک در محیط امروزی کسب‏وکار باید پاسخ‏هایی را برای دو پرسش کلیدی بیابند: اول اینکه چگونه می‏توانیم بی‎ثباتی، پیچیدگی و عدم اطمینانی را که امروزه در بسیاری از صنایع مشاهده می‏کنیم درون برنامه‏ریزی استراتژیک تلفیق کنیم؟

و دوم اینکه چگونه می‏توانیم استراتژی‏ها را منعطف‏تر و سازگارتر با محیط‏های متغیر سازیم؟این کتاب تلاشی است برای پاسخ دادن به این پرسش‏ها.

در کانون این کتاب، «برنامه‏ریزی استراتژیک مبتنی بر سناریو»، نهفته است: چارچوبی روشمند برای ایجاد استراتژی‏ها در دنیایی نامطمئن.
در دنیایی با عدم اطمینان فزاینده که با ویژگی پیچیدگی و بی‏ثباتی شناخته می‏شود، مدیران باید در فرایندهای استراتژی خود منعطف‏تر باشند. چارچوب‏های سنتی مدیریت استراتژیک در فراهم ساختن پاسخ‏های کافی در این بستر ناموفق بوده‏اند.

راه‏حل ما «برنامه‏ریزی استراتژیک مبتنی بر سناریو» است، چارچوبی برای مدیریت استراتژیک در دنیایی نامطمئن. در این فصل، این رویکرد را معرفی می‏کنیم و ساختار کتاب را مطرح می‏کنیم.  
دنیایی نامطمئن
بحران مالی 2008 و ورشکستگی تقریبی یونان که منجر به مباحثاتی درباره آینده ناحیه یورو شد، به‌روشنی نشان‌دهنده حدی است که مدیریت امروزی تحت تأثیر وقایع محیط عمومی قرار دارد. دنیای مدرن کسب‏وکار گرفتار عدم اطمینان است، بسیار پیچیده‏تر و بی‏ثبات‏تر نسبت به 30 سال پیش. برنامه‏ریزی دشوارتر شده است.

عوامل کلیدی به‌سرعت تغییر می‏کنند و تأثیر عمده‏ای در گوشه و کنار جهان دارند. 
بحران مالی 2008 از جنبه شدت آن بی‏سابقه بود، و منجر به افت GDP (تولید ناخالص داخلی) جهانی در 2009 شد. بااین‏همه، وقفه‏های اقتصادی از هر نوعی که باشند اینک متداول‏تر از گذشته‏اند.

مطالعه‏ای توسط بوردو و دیگران (2001) نشان می‏دهد که فراوانی بحران‏های بزرگ از زمان بحران نفتی دهه 1970 دو برابر شده است. بی‏ثباتی اقتصادی همچنین در سطح صنعت نیز به چشم می‏خورد. چرخه‏های عمر محصولات کوتاه‏تر شده‏اند و تقاضاهای مشتریان سریع‏تر تغییر می‏کنند.

این موجب می‏شود تا مدیران وقت کمتری برای تصمیم‏گیری داشته باشند و مستلزم انعطاف‏پذیری بیشتر در سیستم‏های کسب‏وکار است. 
جهانی‏شدن سبب شده تا دنیا به هم متصل‏تر شود. فناوری جدید و تجارت آزاد میان مناطق بزرگ اقتصادی بر رشد و ثروت جهانی افزوده‏اند، اما همچنین مدیریت و عملیات را برای سازمان‏ها پیچیده‏تر کرده‏اند (شوئنکر/بوتزل، 2007).

این پیچیدگی، در ترکیب با بی‌ثباتی فزاینده صنایع و محیط عمومی، بر سطوح عدم اطمینان در دنیای کسب‏وکار می‏افزاید. و چالش‏های جدیدی را برای مدیریت و تصمیم‏گیری استراتژیک می‏آفریند، چون تحولات آتی نسبت به گذشته کمتر قابل پیش‏بینی‏اند. 
تحت چنین شرایطی، ابزارهای سنتی برنامه‏ریزی مانند پنج نیروی پورتر یا ماتریس سهم بازار_رشد کمتر و کمتر از گذشته قادر به برآورده ساختن مطالبات مدیران اجرایی و برنامه‏ریزان استراتژیک هستند.

یک دلیل عمده آن است که ریشه آن‌ها به دهه‏های 1960 و 1970 در دنیایی با پیچیدگی و بی‏ثباتی کمتر بازمی‌گردد  (آنسوف ، 1957؛ پورتر، 1979؛ پورتر، 1980). چارچوب‏های سنتی‏تر اصلاً بی‏ثباتی را به‌حساب نمی‏آورند. آن‌ها بالعکس تحلیل‏های ایستایی را از وضعیت کنونی فراهم می‏کنند و فاقد عنصر پویایی هستند که تحول در طول زمان را در نظر بگیرد. علاوه بر آن، عموماً مبتنی بر فرض رشد مستمر هستند و توصیه‏های استراتژیک مرسوم خود را حول این فرض بنا می‏کنند.

همان‌گونه که امروزه شاهد هستیم، در بسیاری از صنایع آن فرض دیگر قابل دفاع نیست.
از دهه 1990، رویکردهای سنتی به برنامه‏ریزی استراتژیک و مفاهیم زیرساختی آن‌ها انتقادات فراوانی را هم از سوی پژوهشگران و هم مجریان و مدیران به خود جلب کرده‏اند (مینتزبرگ، 1991؛ مینتزبرگ، 1994a؛ پراهالاد و هامر، 1994؛

دای، سیبونی و ویگری، 2009). انتقادات به‏ویژه مربوط به انگاره مرکزی برنامه‏ریزی استراتژیک می‏شود که برنامه‏ها باید صرفاً برای یک جهت واحد در آینده تدوین شوند. بسیاری از تحلیل‏گران استدلال می‏کنند که مفاهیم و چارچوب‏های سنتی برنامه‏ریزی استراتژیک مطابق با الزامات برنامه‏ریزی موفق در یک محیط پویا، پیچیده و به‏طور فزاینده بی‏ثبات کسب‏وکار نیستند (کامیلوس/داتا، 1991؛ آیزنهارت/سول، 2001؛ گرنت، 2003). 
با توجه به این چالش‏ها، مدیران استراتژیک در محیط امروزی کسب‏وکار باید پاسخ‏هایی را برای دو پرسش کلیدی بیابند: 
1.چگونه می‏توانیم بی‎ثباتی، پیچیدگی و عدم اطمینانی را که امروزه در بسیاری از صنایع مشاهده می‏کنیم درون برنامه‏ریزی استراتژیک تلفیق کنیم؟
2.چگونه می‏توانیم استراتژی‏ها را منعطف‏تر و سازگارتر با محیط‏های متغیر سازیم؟
این کتاب تلاشی است برای پاسخ دادن به این پرسش‏ها. در قلب این کتاب معرفی آنچه که ما «برنامه‏ریزی استراتژیک مبتنی بر سناریو» می‏نامیم نهفته است، چارچوبی روشمند برای ایجاد استراتژی‏ها در دنیایی نامطمئن. 
برنامه‏ریزی سناریو در دهه 1970 در شرکت نفت شل آغاز شد (وک، 1985). این نوع برنامه‏ریزی متفاوت از چارچوب‏های اولیه استراتژی است چون، با در نظر گرفتن بی‏ثباتی و پیچیدگی، عدم اطمینان را با فرایند استراتژی در هم می‏آمیزد.

به‏ویژه، تحولات آتیِ ممکنِ گوناگون را تجزیه‌وتحلیل می‏کند و عواملی را هم از صنعت تحت بررسی و هم محیط عمومی درون چارچوب تلفیق می‏کند.

افزون بر آن، به‌واسطه تدوین گزینه‏های استراتژیک مختلف، نوعی انعطاف‏پذیری فراهم می‏کند که به شرکت‏ها اجازه می‏دهد تا با بی‏ثباتی در محیط انطباق یابند. 
بااین‌همه، معایب بیشتر رویکردهای برنامه‏ریزی سناریو- مثلاً رویکردهای فن در هایدن (2005) یا شومیکر (1995)- آن است که کاربرد آن‌ها در عمل پیچیده است.

درواقع، میزان زمان و تلاش موردنیاز بسیاری از شرکت را از خود می‏رانند. این جایی است که رویکرد جدید ما به برنامه‏ریزی استراتژیک مبتنی بر سناریو وارد می‏شود. مزیت اصلی آن در سادگی کاربرد آن به لطف طراحی ابزارمحور آن نهفته است.

این رویکرد به‌عنوان بخشی از یک پروژه مشترک میان مشاوران استراتژی رولاند برگر و دانشکده مدیریت HHL لایپزیگ برای یافتن راه‏هایی برای استفاده بهتر از برنامه‏ریزی سناریو در شرکت‏ها توسعه یافت.