نظریه سازمان ها ( جلد اول )

نظریه سازمان ها ( جلد اول )

کتاب حاضر با ارائه نوعي واکاوي ساختاريافته، رويکردهاي مختلف به نظريه سازمان از سرچشمه‌هاي نخستين آنها تا تازه‌ترين مباحث، به منظور توسعه نظريه مديريت و رهبري بر مبناي پيش‌فرض‌هاي هستي‌شناسي و شناخت‌شناسي به چالش کشيده شده و نيمه تاريک سازمان را آشکار مي‌سازد، که به منظور بازتعريف سازمان علاوه بر بررسي ماهيت و پيچيدگي نظريه سازمان، واکاوي نظريه‌هاي مدرنيست، شکل‌گيري نظريه‌هاي نومدرنيست، فلسفه‌هاي پست‌مدرن و نظريه سازمان به عنوان ابزار درک عميق از سازمان، پيوند نظريه‌هاي مديريت با نظريه سازمان و روندهاي نوظهور در نظريه سازمان مورد بررسي قرار گرفته است.

اين کتاب جلد اول از نظريه سازمان مي‌باشد که پنج فصل اول کتاب را تشکيل داده است. فصل اول با عنوان «معرفي نظريه سازمان: نظريه سازمان چيست و چرا اهميت دارد؟»، با بررسي چيستي نظريه آغاز مي‌شود؛ سپس به بررسي ماهيت نظريه در علوم اجتماعي مي‌پردازد. اين موضوع مهم بحث‌انگيز، با استفاده از برخي مصاديق نظريه - بويژه با تمرکز بر چگونگي انجام فعاليت‌هاي عملي ـ بسط داده مي‌شود تا اجزاي تشكيل‌دهنده و موارد گوناگون استفاده از نظريه را نشان دهد.

در اين فصل ضمن بررسي چگونگي تعريف سازمان‌ها از حيث مباني نظري، به بحث پيرامون برخي موانع فرا روي صدور يك تعريف از سازمان مي‌پردازد؛ آنگاه در راستاي نيل به تعريفي كاربردي از سازمان‌ به واکاوي نحوه عمل نظريه‌هاي سازمان در زمينه تبيين و تاثيرگذاري بر رفتار انسان در بسترهاي سازماني خواهد پرداخت. جنبه‌هايي از اين موضوعات بحث‌انگيز - با عنايت به رابطه غامض بين نظريه سازمان و عمل مديريت، و نيز شكل‌هايي از نظريه كه با ديدگاه مديريت‌گرا انطباق ندارند ـ مورد توجه قرار مي‌گيرند.

اين فصل ضمن ارائه تبييني از تنوع آشكار كه در نظريه سازمان يافت مي‌شود، به انجام رسيده و اين تنوع را به ساختار و خردمايه بقيه كتاب پيوند مي‌دهد. فصل دوم با عنوان «نظريه سازمان مدرنيست: زيربناي آينده؟»، به واکاوي يکي از نهضت‌هاي اجتماعي تأثيرگذار، که به عنوان مدرنيسم شناخته مي‌شود، و هنوز هم بر توسعه سازمان‌ها و نظريه سازمان تاثيرگذار است مي‌پردازد. در واقع اين فصل به چگونگي شکل‌گيري و ماهيت نظريه سازمان مدرنيست اختصاص دارد. فصل سوم با عنوان «نظريه سازمان نومدرنيست: اولويت با انسان؟»، با بحثي در مورد ايده‌هاي کليدي نهفته در بستر جريان نومدرنيسم شروع مي‌شود.

اين فصل نشان مي‌دهد که چگونه اين مکتب، به ويژه در ايالات متحده، به عنوان تلاشي براي فراخواني علوم اجتماعي در قالب يک نظريه سازمان متمايز که بر جايگاه انسان‌ها در سازمان‌ها تاکيد دارد، شکل گرفت که اين مرور رهنمودهايي کاربردي را براي مديران سازمان‌ها در بر دارد. همچنين نشان مس دهد که چگونه اين ايده براي نشان دادن اهميت رويکرد نومدرنيست در سازمان‌هاي معاصر به‌کار گرفته شده است. سپس به يکي از رويکردهاي غالب نظريه سازمان نومدرنيست، يعني مکتب روابط انساني که در مدرسه بازرگاني هاروارد ايالات متحده آمريکا شکل گرفت، مي‌پردازد.

اين جريان ما را به سوي بحث در مورد مطالعات هاثورن، به عنوان يکي از پروژه‌هاي پژوهشي عمده مدرسه بازرگاني هاروارد که تاثيري ماندگار بر توسعه پژوهش سازماني داشت رهنمون مي‌سازد. پس از انجام اين مرور در مورد شکل‌گيري نومدرنيسم، به بحث در مورد شيوه‌اي که بدان طريق اين رويکرد فهم ما را از رابطه ميان سازمان‌ها و جامعه به چالش کشيد، اين که چگونه فهمي متمايز از فرهنگ سازماني و نوعي رويکرد خاص به مديريت تغيير ارائه کرد پرداخته شده است. فصل چهارم با عنوان «نظريه سازمان نومدرنيست: سوار بر امواج نو؟»، با تعريف نظريه موج نو و طرح خاستگاه‌هاي آن در ارتباط با مبحث کنترل شروع مي‌شود.

سپس تشريح خواهيم کرد که هر گونه تلاشي در جهت کنترل يا تاثيرگذاري بر رفتار زيردستان، به سبب ماهيت غيرقابل پيش‌بيني واکنش‌هاي اعضاي سازمان و مهم‌تر از همه به علت آنچه که سازمان غيررسمي ناميده مي‌شود، فرايندي بسيار پيچيده و غامض است. در ادامه لايه‌ ديگري از اين پيچيدگي که منبعث از نحوه کارکرد اشکال کنترل رسمي است را وا ‌کاويده است. سپس دو تبيين جايگزين در مورد گسترش مشهود مديريت فرهنگ را مد‌نظر قرار مي‌دهد: يکي از آنها پيدايش مديريت فرهنگ را واکنشي ناگزير به تغييرات محيط سازمان‌ها مي‌داند و ديگري بر تغييرات صورت گرفته در ايدئولوژي‌ها و گفتمان‌هاي مديريتي متمرکز مي‌شود، که اين موضوع با بررسي بيشتر در مورد خاستگاه‌هاي فلسفي و نظري مديريت موج نو پيگيري مي‌شود.

نهايتاً اين فصل با تشريح اهميت و سهم مديريت فرهنگ در سازمان‌هاي معاصر به پايان مي‌رسد. فصل پنجم با عنوان «نظريه سازمان پست‌مدرن: اشکال سازماني نو براي هزاره نو؟»، با مقدمه‌اي در مورد مفهوم پست‌مدرنيسم آغاز مي‌شود و مباحث پيرامون رابطه ميان تغييرات اقتصادي و فرهنگي و تاريخچه اين اصطلاح را مد‌نظر قرار مي‌دهد. در بخش بعدي فصل به معرفي مختصر فراصنعتي‌گرايي و جامعه اطلاعاتي و بررسي تغييرات منبعث از هر يک براي جامعه و سازمان‌ها ‌پرداخته شده است.

سپس در ادامه فصل در مورد پسافوردگرايي بحث شده است. در اين راستا سه مکتب فکري مرتبط با پسافوردگرايي معرفي و بررسي مي‌شوند. نهايتاً نيز نگاهي به کار استوارت کلگ و پائول هيدبرند که ويژگي‌هاي اشکال سازماني پست‌مدرن را به طور مفصل مطرح کرده‌اند، پرداخته شده است.