روان شناسی زنان

روان شناسی زنان

اکرم خمسه، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا و مترجم کتاب در مقدمه عنوان کرده است: «روانشناسی زنان، گرایش تخصصی در چارچوب گرایش روان شناسی است که از محتوی، پژوهش و نظریه کافی برخوردار است.

امروزه روان شناسی زنان بر پایه درخشانی از سه دهه پژوهش، معاصر استوار است و آینده روشن و نویدبخشی را بر اساس این بنیان بنا نهاده است. یکی از جالب توجه ترین جنبه های روان شناسی زنان، این است که بخشی از حیطه های میان رشته ای مطالعات زنان است.

بدین ترتیب در این رشته فرصت ها و امکانات غنی وجود دارد که از رشد و توسعه در سایر رشته ها یادگیری حاصل کند و رشته های دیگر را نیز به نوبه خود بهره مند سازد.»

از مزیت های مهم کتاب پشتوانه نظری، مفهوم سازی و روش شناختی بسیار قوی آن است. این کتاب درباره زن بودن نگاشته شده و زنان را از جنبه های مختلف زیست شناختی، فیزیولوژیک، فرهنگی و اجتماعی بررسی کرده است. به علاوه تحول شناختی و عاطفی زنان را از دوره جنینی و از بدو تولد تا سالمندی با مردان مقایسه و بر مسائل روانشناسی و بهداشت جسمانی و روانی زنان تأکید کرده است و برخی الگوهای رفتاری، که تاکنون کمتر به آن پرداخته شده، از جمله رفتار جنسی زنان را مورد مطالعه قرار داده است.

کتاب شامل 15 فصل؛ مقدمه، دیدگاه های نظری، کلیشه های جنسیتی و تفاوت های جنسیتی، جنسیت و زبان، رشد و تحول از دوران نوزادی تا سالمندی، توانایی ها و پیشرفت و انگیزش، زنان و اشتغال، زنان رنگین پوست، تأثیرات زیست شناختی بر رفتار زنان، روانشناسی و مسائل بهداشتی در زنان، تمایلات جنسی زنان، تعدی نسبت به زنان، زنان و مسائل بهداشت روانی، روانشناسی مردان و بازنگری و دورنما هاست.

فصل اول: مقدمه؛ به ضرورت بحث درباره روان شناسی زنان، تعریف مفاهیم جنس، جنسیت و تبعیض جنسی، خاستگاه های سوگیری در پژوهش روان شناختی و چشم اندازها پرداخته است.

فصل دوم: دیدگاه های نظری؛ به کوشش های به عمل آمده توسط نظام های نظری مهم روانشناسی مانند نظریه روان کاوی، نظریه یادگیری اجتماعی، نظریه رشد و تحول شناختی، نظریه زیست شناختی اجتماعی، نظریه طرحواره جنسیتی و نظریه طرفدار حقوق زنان که در شناخت از رشد و تحول زنان نقش داشته است، اختصاص دارد.

فصل سوم، کلیشه های جنسیتی و تفاوت های جنسیتی در آمریکا را مرور می کند تا جنبه هایی را که در آن زنان و مردان متفاوت هستند و جنبه هایی را که با یکدیگر شباهت دارند، بررسی کند. رفتار پرخاشگرانه، اعتماد به نفس، فعالیت، رفتار کمک کننده، اضطراب، همدلی و رهبری در این فصل از نظر تفاوت و یا شباهت بین دو جنس بررسی شده و همچنین به مدل شخصیت دوجنسیتی که به عنوان نگاهی فراسوی کلیشه های جنسیتی است، نیز اشاره شده است.

فصل چهارم: جنسیت و زبان، به بررسی وجود تفاوت های جنسیتی در ساختار زبان اختصاص دارد و به سؤال هایی مانند اینکه چگونه ساختار زبان انگلیسی با زنان برخورد می کند و یا چگونه زنان و مردان ارتباط غیرکلامی برقرار می کنند، پاسخ می دهد.

فصل پنجم به تجارب زنان، سازگاری و نقش های آنان طی تولد تا سالمندی پرداخته است. در این فصل دوران نوزادی، کودکی، نوجوانی، بزرگسالی، میانسالی و سالمندی مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده در نتیجه گیری این فصل آورده است: «من رشد و تحول زنان را در طول عمر آنها دنبال کرده ام. شباهت های جنسیتی در دوران نوزادی و کودکی قاعده است، با تفاوت های جنسیتی بسیاری که تا زمان نوجوانی پدید نمی آید. ناهمسازی زنانگی- پیشرفت عامل مهمی است که در رشد و تحول زن تأثیر دارد. کاهش احترام به خویش در دختران در نوجوانی باید مورد توجه قرار گیرد.»

فصل ششم به تفاوت های جنسیتی در توانایی های هوشی مبنی بر بررسی چند عامل روان شناختی مانند انگیزش پیشرفت، انگیزه اجتناب از موفقیت و الگوهای اسنادی اشاره دارد.

فصل هفتم، زنان و اشتغال؛ کلیشه های مربوط به زنان و اشتغال، تبعیض جنسی در محل کار مانند تبعیض در ارزیابی کار زنان، تبعیض در استخدام و ارتقا، تفکیک مشاغل و اشتغال و مباحث خانوادگی را در نظر دارد.

فصل هشتم، زنان رنگین پوست؛ به یک مسئله جدی از منظر نویسنده پرداخته است: «اکثر پژوهشگری ها در روانشناسی زنان، در حقیقت روانشناسی زنان طبقه متوسط سفیدپوست آمریکایی است. اما آیا پدیده هایی مثل مشکلات مربوط به تعادل بخشی بین اشتغال و خانواده در بین همه زنان مشترک است؟» به همین خاطر در این فصل درباره زنان در چهار گروه قومی اصلی در آمریکا از جمله اسپانیایی ها، آمریکایی آفریقایی تبار، آمریکایی آسیایی تبار و سرخپوستان آمریکایی بحث شده است.  

فصل نهم، شواهدی را در نظر می گیرد در این باره که آیا عوامل زیست شناختی- مثل اثرات هورمونی، ژن ها و مغز- بر تفاوت های جنسیتی و رفتارهای زنانه تأثیر دارد؟

فصل دهم به پژوهش های روان شناختی در زمینه مباحث بهداشتی زنان از جمله قاعدگی، یائسگی، حاملگی و زایمان، جلوگیری از حاملگی، سقط جنین، سرطان پستان و ایدز می پردازد.

فصل یازدهم مربوط به تمایلات جنسی زنان است. «رابطه جنسی به لحاظ تاریخی همیشه برای زنان به معنای حاملگی بوده است، یعنی به معنای بچه دار شدن و به نوبه خود به معنای اختصاص یافتن زندگی به مادری. به دلیل رشد و تحول روش های جلوگیری از بارداری، برای نخستین بار در تاریخ، امروز می توانیم رابطه جنسی را از تولید مثل، هم در نظریه و هم در عمل، جدا سازیم.» با توجه به این تعریف، نویسنده در این فصل به بررسی تمایلات جنسی زنان که از پنهان سازی خارج شده است، می پردازد.

فصل دوازدهم به زنان قربانی شده در تجاوز، کتک خوردن، آزار جنسی و زنا با محارم تأکید دارد. نویسنده اعتقاد دارد در همه این موارد، قربانیان با خودداری از ارائه میزان وقوع تعدی و مسائل و مشکلات آن، به تعدی به قربانیان بعدی کمک خواهند کرد. همچنین وی به تعریف اصطلاح بازمانده تجاوز می پردازد که به معنای زنی است که مورد تجاوز قرار گرفته، اما به زندگی خود برگشته است.

فصل سیزدهم به مسائل بهداشت روانی زنان مانند افسردگی، الکلیسم و سوءاستفاده دارویی، اختلال های تغذیه ای اختصاص دارد و تبعیض های جنسی و روان درمانی، چگونگی کاربرد درمان های سنتی در زنان و درمان های جدید را مورد بررسی قرار می دهد.

فصل چهاردهم: روانشناسی مردان، به شناخت علمی از رفتار مردان نسبت به زنان، خصوصاً شناخت از اعمال خشونت آمیز جسمانی و کلامی و ارتباطی نسبت به زنان، با توجه به آنکه شناخت منجر به کاهش وقوع این رفتار می شود، پرداخته است.  

فصل آخر برخی از موضوعات اصلی کتاب را خلاصه کرده و جستارها و مسائل مهمی را برای آینده طرح ریزی می کند.