تاریخ ادبیات کودک و نوجوان در جهان

تاریخ ادبیات کودک و نوجوان در جهان

تاريخ ادبيات کودکان ايران، طرحی پژوهشی در شناخت سير تاريخی ادبيات کودکان در ايران و عناصر و گونه‌های سازنده آن است. گروه پژوهشگران تاريخ ادبيات کودکان ايران، پيش طرح آن را در سال ۱۳۷۵ به تصويب رساندند و از سال ۱۳۷۶ کار نگارش مجموعه کتاب‌های مرجع را به همين نام آغاز کردند.

سرآغاز اين طرح پژوهشی‌، ابتدای پيدايش مفهوم فرهنگ و ادب در ايران زمين، مقوله ادبيات شفاهی يا فرهنگ عامه و در بر گيرنده افسانه‌ها، لالايی‌ها و ترانه‌هاست. در گستره فصل‌های تاريخ ادبيات کودکان در دوران باستان، تاريخ ادبيات کودکان پس از اسلام، تاريخ ادبيات کودکان در دوران مشروطه، تاريخ ادبيات نو کودکان، وضعيت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ايران بررسی می‌شود تا در بستر شرايط تاريخی جايگاه کودکان، ديدگاه جامعه و به ويژه‌ نگاه هر دوران به کودک، آموزش و پرورش نو و ادبياتی که در اختيار قرار می‌گرفت، بررسی و تحليل شود. توجه به کودک به عنوان موجودی متفاوت با بزرگسال، با خواست‌ها و نيازهای ويژه خود از چه زمان آغاز شد؟ دانشمندان و صاحبنظران، کودک و نيازهای او را چگونه تعريف می‌کردند؟ به راستی مبدا تاريخ ادبيات کودکان ايران از چه زمانی است؟ نخستين کتاب‌هايی که برای کودکان نوشته شده‌اند، مربوط به چه دوران‌هايی هستند؟ تاريخ ادبيات کودکان ايران تلاش کرده است با ياری گرفتن از اسناد معتبر تاريخی و دلايل علمی، به يک يک اين پرسش‌ها پاسخ دهد.

بی‌گمان نخستين کتاب‌های کودکان ناگهان پديد نيامده‌اند و در درازای تاريخ عواملی چون دگرگونی نگرش‌های تربيتی و آموزشی، تداوم گرايش به افسانه‌ها و قصه‌های عاميانه در ميان کودکان و نوجوانان، ساده شدن نثر فارسی، نفوذ ادبيات امروزی ايران، ورود دستگاه چاپ به ايران و توليد کتاب در گستره‌ای بزرگتر، بنيادگذاری مدرسه‌های جديد در ايران، رشد روان‌شناسی کودک و توجه به نيازهای او از جمله عواملی هستند که به پديد آمدن مقوله «ادبيات اطفال» و انتشار اولين کتاب‌های کودکان کمک کرده‌اند. تاريخ ادبيات کودکان ايران، پژوهشی فراگير است، زيرا نه تنها از آغاز تاريخ شفاهی و باستان، مسير شکل‌گيری ادبيات کودکان را پی‌گرفته است، بلکه ادبيات کودکان قوم‌ها و دين‌های گوناگون ايران را از ادبيات آذری، کردی و... تا ادبيات آسوری، ارمنی، کليمی و... مورد بررسی و ارزيابی قرار داده است.