مجموعه مقالات نخستین هم اندیشی معنی شناسی
پيشگفتار از وظايف فرهنگستان هنر ترويج روش‌هاي نوين علمي در مطالعات هنري و آشناسازي با اين روش‌هاست. معاونت پژوهشي فرهنگستان براي نيل به اين هدف روش‌هاي مختلفي را به كار گرفته كه انجام پژوهش‌هايي چند، نقد و بررسي آثار هنري، برگزاري نمايشگاه_ توسط مركز هنري صبا_ و سخنراني‌هاي گوناگون از جملة اين روش‌ها بوده‌اند.
بااين‌حال زبان هنري به‌ويژه نشانه‌شناسي هنر به دلايلي چند بيش از ساير روش‌ها مورد توجه اصحاب تحقيق و پژوهش و علاقه‌مندان قرار گرفت و مهمترين دليل آن كارشناساني بودند كه با پذيرش دعوت معاونت پژوهشي زمينة تشكلي علمي را فراهم آوردند. گذشته از آن گوناگوني خاستگاههاي آكادميك اين پژوهشگران جوان موجب غناي بيشتر فعاليت‌هاي اين گروه به عنوان نخستين گروه نشانه‌شناسي كشور گرديد. هم‌انديشي «نشانه‌شناسي هنر» كه با اهتمام اين گروه برگزار شد، درواقع نخستين هم‌انديشي كشور در اين زمينه محسوب مي‌شود. خوشبختانه با وجود تجربة نخست، اين هم‌انديشي با رويكردهاي متفاوت و گاه متضاد به بررسي نشانه‌شناسي، هنر پرداخت.
افزون بر آن، مباحث عميق سخنراني‌ها و گفت‌و‌گوهاي صريح و جدل‌هاي علمي موجب شد تا آغازي استوار و منطقي براي مطالعة هنري رقم خورد. اين هم‌انديشي از چندين جنبة ديگر نيز داراي اهميت است. نخست اين كه مقالات ارائه شده در آن از خاستگاههاي گوناگون علمي، همچون مكاتب اروپاي شرقي(به‌خصوص مسكو_ پراگ) و امريكايي مورد بررسي قرار گرفته است. دوم اين كه تا حد امكان سعي شده كه هنرهاي گوناگوني چون سنتي و نو، تجسمي، سينما، معماري و غيره مورد بررسي و مطالعه قرارگيرند. بي شك جاي برخي از شاخه‌هاي هنري، همچون موسيقي و نمايش در اين هم‌انديشي خالي بود كه اميد است در هم‌انديشيهاي پسين مورد توجه قرار گيرند.
بنابراين، گرچه در ايران علم نشانه‌شناسي پس از دهها سال تأخير مورد توجه قرار گرفت، اما با فعاليت‌هاي در حال انجام و استعدادهاي موجود و در حال رشد آينده‌اي اميدواركننده را نويد مي‌دهد. لازم است از كلية پژوهشگراني كه مقالات خود را در اين هم‌انديشي ارائه كردند به‌ويژه آقاي دكتر سجودي، دبير علمي اين همايش، تشكر شود. همچنين از معاونت پژوهشي دانشگاه هنر تهران نيز كه همكاري صميمانه‌اي در برگزاري اين مراسم داشتند قدرداني مي‌شود. دكتر بهمن نامور مطلق فرهنگستان هنر معاون علمي پژوهشي مقدمه نشانه‌شناسي از زماني كه فردينان دو سوسور سوئيسي و چارلز ساندرز پيرس آمريكايي در اوايل اين سده براي نخستين بار امكان وجود آن را پيش‌بيني كردند و مباني نظري اولية آن را، البته از ديدگاه‌هايي كم و بيش متفاوت، طرح انداختند، تا امروز راه نسبتاً درازي را پيموده است و اكنون به حوزة نظري و همچنين كاربردي پرباري در مطالعة متن، از متون ادبي و هنري گرفته تا تبليغات بازرگاني و متون چندرسانهاي، تبديل شده است. جدال‌هاي نظري اين حوزه بخصوص از سال‌هاي دهة 1960 ميلادي به بعد، از يك سو تحولات بنيادي در ديدگاه‌هاي اوليه به‌وجود آورده است و از سوي ديگر منجر به شكل‌گيري گرايش‌هاي متفاوتي در خود نشانه‌شناسي شده است. نشانه‌شناسي ساختگراي اوليه راه را براي مطالعات گفتماني، نشانه‌شناسي پساساختگرا و غيره باز كرده است. انديشه‌هاي يلمسلف، ياكوبسن، لوتمن، بارت، گرماس، دريدا، اكو، موريس و ديگران راه‌گشاي تحولات بسيار در قلمروي نشانه‌شناسي بوده است.
نشانه‌شناسي اوليه به‌تدريج در حوزة كاربردي نيز مطالعة قلمروهاي خاص از جمله سينما، تئاتر و درام، ادبيات، موسيقي، هنرهاي تجسمي، متون چندرسانهاي، تبليغات و غيره را در پيش گرفته است. در ايران نيز، بخصوص در دهة گذشته، نشانه‌شناسان چه از طريق ترجمة برخي از متون بنيادي و چه از طريق فعاليت‌هاي تأليفي در قالب مقالات و كتابها به گسترش اين رشته از مطالعات علوم انساني همت گماشتند. در اوايل سال گذشته به همت معاونت پژوهشي فرهنگستان هنر، نخستين گروه تخصصي مطالعات نشانه‌شناختي تحت عنوان\"گروه زبان هنري\" تشكيل شد و زمينة گردهمايي تعدادي از نشانه‌شناسان ايراني و كار منظم و سازمان‌يافتة ايشان فراهم شد. علاوه‌بر بحث‌هاي پربار نظري، اين گروه در بررسي كاربردي نمايشگاه‌هايي از آثار هنرمندان مختلف حضور فعال داشت. يكي از فعاليت‌هايي كه گروه زبان هنري از همان آغاز بر آن پا مي‌فشرد و در جهت تحقق آن فعاليت مي‌كرد، برگزاري نخستين هم‌انديشي نشانه‌شناسي هنر در ايران بود كه سرانجام در اسفند 1382 و پس از چند ماه فعاليت مستمر اعضاي گروه در بررسي مقالات دريافتي و تعيين خطوط كلي هم‌انديشي تحقق يافت. در اين هم‌انديشي مجموعاً يازده مقاله ارائه شد كه در مجموعة حاضر براي استفادة علاقه‌مندان منتشر شده است. اين مقالات حوزه‌هاي مختلف مطالعة تطبيقي ادبيات و هنر، بررسي نشانه‌شناختي آثار نقاشي، معماري، هنرهاي تجسمي و پويانمايي را در‌بر مي‌گيرند. بديهي است همان‌طور كه گفته شد نشانه‌شناسي نيز مانند ديگر روش‌هاي بررسي متون به مفهوم عام كلمه و متن‌هاي هنري به مفهوم خاص آن گرايشات متفاوتي را شامل مي‌شود و اين تنوع رويكردها را در مجموعه مقالات حاضر نيز شاهديم.
ترديد نيست كه اين تنوع ديدگاه‌ها به هر چه پربارتر شدن اين حوزة مطالعاتي خواهد انجاميد. ذكر اين نكته را نيز ضروري مي‌دانيم كه هرچند ما پيوسته درون نظامات نشانه‌اي زندگي مي‌كنيم، كه هرچند ما پيوسته در معرض نشانه‌ها هستيم و رمزگان‌هاي پيچيدة اجتماعي به حيات فرهنگي و شناخت ما از جهان شكل مي‌دهند، نشانه‌شناسي به‌مثابه يك حوزة مطالعاتي هرگز تماميت‌خواه نبوده است. نشانه‌شناسي در كنار ديگر روش‌هاي نقد و بررسي متون عمل مي‌كند، به آنها ياري مي‌رساند و از آنها ياري مي‌گيرد و هرگز مدعي جايگزيني آنها نيست. اميدواريم كه اين فعاليت پويايي كه آغاز كرده‌ايم تداوم بيابد، و در سال 1383 نيز شاهد برگزاري دومين هم‌انديشي نشانه‌شناسي هنر در ايران باشيم، و مانند هم‌انديشي نخست كماكان بتوانيم مخاطبان انديشمند و فعالي را به عرصة مباحث نظري و كاربردي اين رشته فرا‌بخوانيم. در پايان بر خود واجب مي‌دانيم از همكاري صميمانة معاونت پژوهشي دانشگاه هنر در برگزاري هم‌انديشي نخست سپاسگزاري كنيم.
فرزان سجودي دبير نخستين هم‌انديشي نشانه‌شناسي هنر فهرست مقالات پيشگفتار مقدمه شكل‌گيري نشانه‌ها (دكتر كوروش صفوي) بازي نشانه‌ها(دكتر آزيتا افراشي) نشانه‌شناسي پساساختگرا، واسازي (ديكانستراكشن) در معماري پيتر آيزنمن (دكتر اميرعلي نجوميان) نشانه‌شناسي لايه‌اي و كاربرد آن در تحليل نشانه‌شناختي متون هنري (دكتر فرزان سجودي) معناشناسي گفتماني (دكتر فرهاد ساساني) رويكرد چالشي مطالعه نشانه‌ـ معناها در فرآيند گفتماني پوسترهاي تبليغاتي (دكتر حميد‌رضا شعيري) سير زايشي معنا (دكتر بابك معين) بررسي نشانه‌شناسي از شمايل مسيح در سبك گوتيك (دكتر شيده احمدزاده) نشانه‌شناسي تطبيقي شعر و نقاشي معراج نزد نظامي و سلطان‌محمد (دكتر بهمن نامور مطلق) مفاهيم متقابل طبيعت و فرهنگ در حوزة نشانه‌شناسي فرهنگي مكتب مسكو/ تارتو (دكتر احمد پاكتچي) كاركرد روايي معنايي نشانه‌ها در تابلوي قرباني كردن حضرت ابراهيم، اثر محمد زمان (دكتر علي عباسي)
کتاب مجموعه مقالات نخستین هم اندیشی معنی شناسی به نویسندگی کوروش صفوی منتشر شده توسط انتشارات نویسه پارسی در سایت یکتا موجود میباشد.
مجموعه مقالات نخستین هم اندیشی معنی شناسی
| ویژگی ها | |
|---|---|
| ناشر: | نویسه پارسی |
| نویسنده: | کوروش صفوی |
| برند |
نویسه پارسی
|
